Schooladvies voorspelt het onderwijsniveau beter dan eindtoets
Ongeveer 25% van de leerlingen in de derde klas van het voortgezet onderwijs zit op een ander niveau dan hun basisschooladvies. In relatie tot het advies op grond van de po-eindtoets geldt dat voor ongeveer 30% van de leerlingen. Het schooladvies blijkt dus een betere voorspeller van het onderwijsniveau dan de eindtoets.
Over de leerjaren heen is de voorspellende waarde van beide adviezen vrij constant, blijkt uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen (2019). De onderzoekers maakten gebruik van data over meerdere leerjaren, afkomstig van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO).
Het lijkt erop dat (basis)scholen de potentiële leerprestaties van sommige leerlingen structureel onderschatten. Dat geldt vooral voor leerlingen die het advies voor vmbo-basis of vmbo-kader krijgen. Zij zitten na drie leerjaren in het voortgezet onderwijs vaker op een hoger niveau dan leerlingen met een ander advies.
Uit eerder onderzoek (2016) bleek al dat uiteindelijk 19% van de leerlingen in de vierde klas van het voortgezet onderwijs op een lager onderwijsniveau zit dan het basisschooladvies. En 13% zit op een hoger onderwijsniveau dan geadviseerd. In totaal is een op de acht leerlingen een keer blijven zitten in de eerste drie leerjaren van het voortgezet onderwijs.
Schooladvies leidend bij overgang po-vo
Met ingang van schooljaar 2014-2015 is bij wet niet langer de eindtoets leidend voor plaatsing in het voortgezet onderwijs, maar het advies van de leerkracht. De eindtoets wordt nog wel verplicht afgenomen als onafhankelijk hulpmiddel. Dit gebeurt pas nadat de leerlingen het schooladvies door de leraar hebben ontvangen. Het advies van de leraar kan alleen naar boven worden bijgesteld op basis van de resultaten op de eindtoets.
Warme overdracht van belang
De overgang van primair naar voortgezet onderwijs kan bij leerlingen voor moeilijkheden zorgen. Een zogenoemde warme overdracht kan de kans hierop echter flink verkleinen. Bij een warme overdracht maken de po- en vo-school goede afspraken en verschaffen ze elkaar heldere en eenduidige informatie. Leerlingen worden door de warme overdracht beter opgevangen in het voortgezet onderwijs. Verder krijgen leraren in het primair onderwijs zo meer informatie van het voortgezet onderwijs. Daardoor kunnen ze in volgende leerjaren ook weer een beter eindadvies geven.
Brede brugklassen beter voor laatbloeiers
Sommige leerlingen hebben meer tijd nodig om te ontdekken welk onderwijsniveau het beste bij hen past. Voor hen zou het beter zijn om de keuze voor het onderwijsniveau nog even uit te stellen. Dat kan door brede brugklassen, meer ondersteuning, dubbele schooladviezen (bijvoorbeeld havo/vwo in plaats van alleen havo-advies) en het behoud van overstapmogelijkheden in het voortgezet onderwijs.
Vooral voor leerlingen voor wie de overgang van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs mogelijk lastiger is, is dit een uitkomst. Dit zijn bijvoorbeeld kinderen van lager opgeleide ouders, kinderen met een niet-westerse achtergrond, of jongens. Maar ook leerlingen die niet goed presteren op methode-onafhankelijke toetsen voor begrijpend lezen en rekenen, zoals de Cito-toetsen.
Wisselende leraren van invloed op motivatie
De overgang naar het voortgezet onderwijs heeft niet alleen invloed op de cognitieve ontwikkeling van leerlingen. In de derde klas van de middelbare school zijn leerlingen minder gemotiveerd, hebben ze minder zelfvertrouwen en voelen ze zich minder gelukkig dan aan het einde van de basisschool. De puberteit speelt daarbij weliswaar een rol, maar die verklaart niet alles.
“Leerlingen hebben in het voortgezet onderwijs een minder goede band met leraren omdat ze voor ieder vak een andere leraar hebben. Dat heeft invloed op hun motivatie”, zegt onderzoeker Marie-Christine Opdenakker. “Met name competentie-motivatie – ‘ik doe mijn best op school om iets te begrijpen’ – is een belangrijke voorspeller voor succes in de schoolloopbaan van een leerling.” Ze adviseert dan ook om meer aandacht te geven aan competentie-motivatie.
Meer lezen?
- Lees de artikelen Vmbo-leerling ontstijgt advies (2019), Neem Eindtoets mee in schooladvies en Maak brugklas breed en meerjarig (beide 2016) op Didactief Online.
- Het Centraal Planbureau (CPB) publiceerde in 2019 een onderzoek naar de waarde van eindtoetsen in het primair onderwijs. Het onderzoek suggereert dat je beter het schooladvies kunt bijstellen, als het resultaat van de eindtoets daartoe aanleiding geeft.
- Bekijk ook het Leraar24-artikel over een latere schoolkeuze (10-14-onderwijs).
- Lees bij de Kennisrotonde over het effect van over- of onderadvisering aan het einde van de basisschool (2017); en over factoren die het resultaat op de po-eindtoets bepalen (2016).
- Lees meer over het onderzoek naar aansluiting en overgangen tussen po en vo en tussen vmbo en mbo (2016) op de projectpagina van het NRO.
- Zie het NRO-nieuwsbericht Sociaal milieu nog altijd van invloed op schoolloopbaan leerlingen over deelproject 1, de reviewstudie naar de po-vo en de vmbo-mbo overgang.
- Ga voor meer informatie over het onderzoek uit 2016 naar de projectwebsite Overgangen en aansluitingen in het onderwijs.
