Actief Historisch Denken: interactief historische vaardigheden leren
Geschiedenis is zo veel meer dan historische feiten leren. Maar hoe stimuleer je leerlingen om analyses te maken, verbanden te leggen en historische gebeurtenissen in een context te plaatsen? De werkvormen van Actief Historisch Denken zetten leerlingen actief aan het werk en zorgen ervoor dat ze deze vaardigheden ontwikkelen. In een serie video’s leer je meer over Actief Historisch Denken en zie je hoe het werkt in een geschiedenisles over de Koude Oorlog van leraar Jan de Vries.
Actief Historisch Denken is ontwikkeld door geschiedenisleraren en vakdidactici van de Radboud Universiteit Nijmegen. De reeks interactieve werkvormen helpt leerlingen om hun historische feitenkennis te vergroten en historische vaardigheden te ontwikkelen. In bovenstaande video vertellen de vakdidactici Harry Havekes en Arnoud Aardema dat je Actief Historisch Denken ook goed bij bestaande lessen kunt toepassen.
Kenmerken van Actief Historisch Denken
Actief Historisch Denken heeft als doel dat leerlingen de historische werkelijkheid niet als een vanzelfsprekendheid aanvaarden, maar die beoordelen vanuit een historische invalshoek. De werkwijze gaat uit van deze punten:
- Leerlingen (re)construeren de geschiedenis op grond van een vraag of probleem
- Meerdere antwoorden zijn mogelijk, argumentatie en afweging daarvan staan centraal
- Leerlingen moeten historische voorkennis gebruiken om antwoorden te vinden
- Samenwerkend leren: leerlingen werken in groepjes aan het oplossen van een probleem of beantwoorden van een vraag
- Het denkproces van de leerling is expliciet zichtbaar voor de leraar: ‘brains on the table’
- Als leraar besteed je niet alleen aandacht aan kennis maar ook aan vaardigheden en het proces van historisch denken
Zo werkt het in de praktijk
Hieronder vind je uitleg en video’s over Actief Historisch Denken in de praktijk, over samenwerken, instructie, begeleiding geven en nabespreken.
Samenwerken in groepjes belangrijk
In elke werkvorm van Actief Historisch Denken werken leerlingen samen in groepjes. Als ze met elkaar overleggen kun je als leraar goed opvangen welke redeneringen zij volgen. Je kunt die redeneringen in een tussenbespreking klassikaal bespreken. Het voordeel van samenwerken in groepjes is dat leerlingen veel van elkaar kunnen leren. Ook is interactie erg belangrijk bij het creëren van nieuwe kennis.
Instructie
Duidelijke instructie is nodig om leerlingen goed aan het werk te zetten. In de video zie je hoe Jan de Vries, geschiedenisleraar, de tijd neemt om uit te leggen wat leerlingen gaan doen, hoe ze dit gaan doen en waarom.
Begeleiding
Leerlingen kunnen niet zonder goede begeleiding. Als leraar beweeg je je tussen de groepjes leerlingen, geef je hen ruimte zonder het onderlinge proces te verstoren, maar bied je hen ondersteuning als ze dat nodig hebben. Zo houd je leerlingen bij de les en merk je direct op hoe ze met het thema omgaan. Belangrijk is dat leerlingen hun bevindingen opschrijven, zodat je ziet hoe hun gedachtevorming verloopt. Bekijk de video hierover.
Nabespreking
De mondelinge nabespreking is noodzakelijk voor het leren, stellen de leraren, want dan pas begrijpt de leerling waar het echt om gaat. Jan de Vries laat leerlingen met schriftelijke opdrachten evalueren wat ze geleerd hebben. Daarbij is timemanagement van groot belang. De les mag niet afgebroken worden door de bel. Met een goede en afgeronde nabespreking is het leerproces pas optimaal. Onderdelen zijn:
- de inhoud van de opdracht
- het proces (hoe heb je het aangepakt) en
- het belang van de opdracht.
Deze onderdelen hoeven niet allemaal aan het eind van de les aan de orde te komen; je kunt ze ook tussentijds bespreken. Bekijk de video hierover.
Meer weten?
- Meer over activerende werkvormen ingedeeld in tijdvakken en lesvoorbeelden vind je op de website van leraar Koen Henskens.
- Bekijk op leraar24.nl video’s en uitleg over Vijf werkvormen om zelfstandig onderzoek te stimuleren bij geschiedenis.
