Spel en formatief handelen geven studenten inzicht in hun leerproces
De opleidingen verzorging en verpleegkunde van het Dulon College in Ede sluiten het vak verpleegtechnische handelingen af met het spel ‘escape the classroom’. De mbo-studenten krijgen geen summatieve toets, maar ontdekken via een formatieve beoordeling waar ze staan in hun leerproces. Zo ontdekken ze wat ze beheersen en waar nog hiaten zitten.
Het voordeel van een formatieve evaluatie? Studenten krijgen direct feedback van klasgenoten en de docent. Hiermee kunnen ze voor zichzelf leerdoelen opstellen. Bovendien nodigt deze vorm van het afsluiten van een vak uit tot het tonen van andere kwaliteiten die in de zorg belangrijk zijn: samenwerken, vertrouwen op elkaar en gebruikmaken van elkaars kwaliteiten.
Carl Ahsman en Caroline Buddingh zijn allebei docent verpleegkunde op het Dulon College. Zij noemen deze manier van formatief toetsen (ook wel evalueren of beoordelen genoemd) erg laagdrempelig. De studenten zien welke kennis zij bezitten en ervaren dat ze fouten mogen maken. Het geeft een duidelijk beeld van hun eigen leerproces. De studenten vergaren hun kennis vooraf en kunnen deze kennis direct toepassen tijdens de beoordeling. Doordat ze in groepjes werken ervaren ze een bepaalde drive en door het spelelement zijn ze gemotiveerd.
Over formatief handelen
Formatief handelen betekent dat je het leerproces van studenten zichtbaar maakt en die inzichten gebruikt om leren doelgerichter te ondersteunen. De basis van formatief handelen werd in de jaren zestig gelegd door de Amerikaanse onderwijskundige Michael Scriven. Hij introduceerde het idee dat evaluaties niet alleen het eindresultaat meten, maar ook ingezet kunnen worden om het leerproces te versterken. In de jaren negentig groeide de belangstelling voor formatief handelen, mede dankzij pedagoog en onderzoeker Dylan Wiliam, die aantoonde dat het leerresultaten duidelijk kan verbeteren. Lees meer over formatief handelen in het (gratis) boek Formatief handelen: van instrument naar ontwerp.
De rol van de docent
Om deze spelvorm als beoordeling in te zetten, is het belangrijk dat het hele team dit idee draagt. Het vraagt creativiteit en veel voorbereidingstijd. Tijdens het spel heb je als docent een coachende rol. Je bent continu in gesprek met de studenten, waardoor zij zelf ontdekken waar zij kennis tekort komen en hoe of waar ze deze kennis kunnen halen. Als docent krijg je zo een goed beeld van waar de studenten en de klas staan, wat helpt als je in latere lessen wilt differentiëren.
Tips bij spelvorm als beoordeling
Ook aan de slag met beoordelen in spelvorm? Carl Ahsman en Caroline Buddingh delen de volgende tips:
- Begin klein met één toets in één klas. Formatief beoordelen is ontzettend leuk, maar het kost tijd om het goed neer te zetten.
- Durf dingen uit te proberen en evalueer de toets zelf ook. Wat ging goed en kan de volgende keer beter?
- Ga in gesprek met collega’s, zodat formatief handelen en beoordelen breed wordt gedragen binnen de opleiding.
- Maak gebruik van bestaande spelelementen, daarmee bespaar je tijd en geld.
- Maak gebruik van de creativiteit van de studenten.
Directe feedback
Om deze nieuwe vorm van beoordelen te toetsen, hanteert het Dulon College het feedbackmodel van John Hattie en Helen Timperley. Hierin is aandacht voor de volgende punten:
- Feed up: waar ga je naartoe? Wat moet je weten? Wat is je doel?
- Feedback: waar sta je ten opzichte van het doel? Wat weet je er al van? In hoeverre kun je dit reproduceren en toepassen?
- Feed forward: hoe kun je jezelf verbeteren? Hoe is het doel haalbaar en hoe kun je hiermee verder? De student stelt nieuwe doelen op voor diens eigen leerproces.
De feed up wordt schriftelijk gegeven, waarbij de algemene doelen zijn opgenomen in een portfolio. Hier kan de student persoonlijke doelen aan toevoegen. De feedback en feed forward krijgen de studenten direct, zodat ze er meteen van kunnen leren en naar kunnen handelen.
Summatief toetsen blijft belangrijk
Formatief handelen betekent niet het einde van summatief toetsen (toetsen voor een beoordeling of cijfer). Om te bewijzen dat een student voldoet aan de doelen van de opleiding en de eindkwalificaties, blijft summatief toetsen belangrijk. Formatief handelen geeft studenten handvatten om zich hierop voor te bereiden. Door aan de leerdoelen te werken, beheerst de student uiteindelijk de nodige werkprocessen, vaardigheden en competenties. Hierdoor kun je het aantal summatieve toetsen terugbrengen.
Meer weten?
- Lees meer over Effectief en efficiënt formatief beoordelen bij de Kennisrotonde.
- Zo pas je formatief handelen in kleine stappen toe in de lespraktijk.
- Wat is uit onderzoek bekend over formatief evalueren in het mbo?
- Toetsrevolutie schreef een blog over de vijf basisprincipes voor formatief handelen.
