Schoolplein vergroenen? Zo pak je dat aan
Een groene schoolomgeving verbetert de concentratie in de klas, maakt leerlingen creatiever, stimuleert bewegen bij meisjes en vermindert ruzies. Maar het vergroenen van een schoolplein is meer werk dan alleen het verwijderen van een paar tegels. Hoe pak je het goed aan?
De Burgemeester Westerbeek van Eertenschool in het Betuwse Varik ligt op een steenworp afstand van de Waal en het dorp wordt omgeven door fruitbomen. Toch bestond het schoolplein tot voor kort alleen uit betontegels. Een gemiste kans, vertelt directeur Mijntje van Strien-Visser. “Bewegend leren is een belangrijk onderdeel van onze visie, net als ontdekkend leren. Beide zijn lastiger te realiseren op een stoeptegel dan in het groen. Bovendien stimuleert onze koepelstichting de scholen te verduurzamen en leerlingen mee te laten denken over een groener schoolplein.”
Om al die redenen zette de school een werkgroep op – van leerlingen, leraren en ouders – die met de verschillende taken aan de slag ging.
Breed draagvlak
Volgens groeneschoolplein-expert en onderzoeker Jolanda Maas (VU) is dat een heel goede basis voor het succesvol vergroenen van een plein. “Een schoolplein vergroenen is een te grote opgave voor een directie of lerarenteam alleen. Bovendien is het belangrijk om leraren, ouders en de omgeving te betrekken, zodat er van alle kanten draagvlak is voor het groene schoolplein. Onderschat ook niet hoeveel tijd en geld het onderhoud kost. Als leraren, leerlingen, ouders en buurtbewoners hieraan kunnen bijdragen is dat mooi meegenomen. Maak bijvoorbeeld groep 7 en 8 verantwoordelijk voor het onderhoud van de groentetuin.”
Gecertificeerde houtsnippers
Ouder Imke van den Berg zit in de werkgroep van de Burgemeester Westerbeek van Eertenschool en beet zich vast in de financiering en vergunningen. “We hebben een sponsoractie opgezet waarbij leerlingen rondjes om de school renden, er zijn bloembollen verkocht en we vroegen bedrijven om een bijdrage. Daarnaast hebben we bij de gemeente en het waterschap subsidies aangevraagd. Er zijn ook partijen die met materiaal bijgedragen hebben. Zo heeft een aannemer die werkzaamheden uitvoert aan de dijk, houtsnippers geleverd van bomen uit de uiterwaarden. En een man uit het dorp bood aan om de wilgentunnel en -hut te vlechten.”
Van den Berg adviseert om alle mogelijke potjes en subsidies aan te vragen, creatief te zijn en goed te letten op certificering. “Alles waar kinderen mee spelen moet gecertificeerd zijn, dat maakt het materiaal erg duur. Zelfs de houtsnippers die gebruikt worden als valdemping, moeten aan een keurmerk voldoen. Daarom konden we de snippers uit de uiterwaarden niet gebruiken onder het klimrek, maar wel bij de wilgenhutten.”
Zintuigen stimuleren
Met het ontwerp van een groen schoolplein kun je alle kanten op. Variatie is belangrijk, zowel in de soorten groen die je kiest als in de mogelijkheden die een plein biedt, zegt groeneschoolplein-expert Maas. “Door te variëren stimuleer je alle zintuigen en maak je leerlingen creatief. Definieer niet te veel, het is juist waardevol dat leerlingen steeds andere manieren vinden om te spelen.”
Een goed ingericht groen plein zorgt volgens onderzoek voor meer creativiteit, ander beweeggedrag, minder ruzies tijdens de pauze en betere concentratie tijdens de les. Daarom raadt Maas leraren aan de groene ruimte te betrekken bij de lessen. “Als je dat spannend vindt, begin dan met een teken- of gymles buiten. Wees niet bang dat leerlingen alle kanten zullen oprennen: uit onderzoek blijkt juist dat leerlingen buiten geconcentreerder met hun taak bezig zijn.”
Groen én tegels
Voor het bewegend leren heeft de werkgroep van de Burgemeester Westerbeek van Eertenschool onder andere gekozen voor een evenwichtsparcours, een huttenbouwarena, een blotevoetenpad, een wadi voor kikkers, en buitenarena’s. De speeltoestellen die er al stonden, blijven ook. Want vergroenen betekent niet alleen maar natuur, vertelt onderzoeker Maas. “Je wilt ook verharding om te kunnen basketballen of fietsen, en een klimrek waarin leerlingen kunnen schommelen en klauteren. Juist die combinatie is ideaal.”
Stappenplan: Zo vergroen je jouw schoolplein
1. Stel een visie op
Wat wil je bereiken met de vergroening en hoe sluit dit aan op de schoolvisie? Bezoek andere scholen om te zien wat er mogelijk is en hoe het bevalt.
2. Zorg voor draagvlak
Betrek het team, leerlingen, ouders en de omgeving bij het vergroeningsplan. Wat willen zij en welke rol kunnen zij pakken bij de realisatie en het onderhoud van het plein?
3. Vraag offertes aan
Betrek professionals met ervaring in het vergroenen van schoolpleinen en vraag offertes aan bij ontwerpers en hoveniers. Vraag door en leg oplossingen van de ene partij ook voor aan de andere.
4. Regel financiering
Vraag subsidies aan, organiseer een sponsorloop, vraag bedrijven in de omgeving om een bijdrage in geld, materiaal of uren.
5. Vraag vergunningen aan
Zoek uit of er vergunningen nodig zijn. Bijvoorbeeld als je diep gaat graven om een waterstroompje aan te leggen.
6. Check de verzekering
Als je een schoolplein dat voorheen afgesloten was, openstelt voor de omgeving, kan dat gevolgen hebben voor de verzekering.
7. Verdeel de taken
Bepaalde taken kunnen door ouders gedaan worden, zoals het verwijderen van tegels. Dat scheelt geld en zorgt voor eigenaarschap.
8. Plan de werkzaamheden
De werkzaamheden kunnen voor geluidsoverlast zorgen. Een schoolvakantie is daarom een geschikte periode voor de metamorfose.
9. Regel het onderhoud
Wie maait het gras en hoe vaak moet er gesnoeid worden? Bekijk het ontwerp ook met een onderhoudsblik en reserveer daar voldoende budget voor.
Meer weten?
- Dit leren leerlingen van een schooltuin.
- Bij Stichting Springzaad vind je inspiratie, stappenplannen en experts op het gebied van groene schoolpleinen.
- IVN heeft onderzoek naar buitenonderwijs gebundeld en geeft ook praktische informatie over groene schoolpleinen.
- Hoe groene schoolpleinen de kwaliteit van de pauzes kunnen verbeteren.
- Wil je subsidiegevers inspireren? In deze whitepaper is vanuit wetenschappelijke literatuur beschreven waaraan het vergroenen van een schoolplein kan bijdragen.
- Tips hoe je buiten met peuters aan de slag kan gaan met taal.
- Wil je natuur meer betrekken in je lessen? Volg dan een workshop of training van de Outdoor Living en Learning Academy van de Hogeschool Leiden.
