In haar boek ‘Het lerarentekort – pleidooi voor vakmanschap’ gaat Jacquelien Bulterman-Bos uitgebreid in op de scheiding tussen theorie en de praktijk. Ze pleit voor meer hybride banen waarbij leraren theoretische en praktische inzichten combineren en onderwijsbegeleiders en onderzoekers meer leren over de praktijk. “Door te erkennen dat het gaat om vakmanschap, om hoogwaardig handelen, kunnen we het onderwijs van binnenuit verbeteren.”

Naam: Jacquelien Bulterman-Bos
Bekend als: auteur van het boek Het lerarentekort – pleidooi voor vakmanschap en Een wetenschapper voor de klas – pleidooi voor praktijkkennis (verschijnt in maart 2026).

In deze rubriek vragen we bevlogen onderwijsmensen naar hun persoonlijke missie, uitdagingen en drijfveren.

Mijn persoonlijke onderwijsmissie:

“Ik wil dat het vakmanschap van de leraar meer centraal komt te staan in het onderwijs. Leraren mogen trots zijn op hun beroep, maar de theorie en de praktijk zijn uit elkaar gegroeid. Het handelen heeft daarbij een tweederangspositie gekregen. Een groeiend aantal onderwijsprofessionals* staat niet voor de klas. Dan ontstaat een kloof. Ik merk dat er over het onderwijs wordt gepraat alsof het gaat om een koekjesfabriek, waarbij je het gewenste resultaat bereikt door het juiste recept toe te passen. Die denkwijze past niet bij pedagogisch handelen. Ik wil kennis over onderwijs en handelen voor de klas bij elkaar brengen, zodat er een taal ontstaat die bij het onderwijs past.”

*Bulterman bedoelt hier naast leraren ook mensen mee die werkzaam zijn bij instanties bedoeld om het onderwijs te verbeteren. Denk aan: toezichthouders, beleidsmakers, bestuurders, samenwerkingsverbanden, docenten van lerarenopleidingen, onderwijsadviseurs en meer. Kortom: zij die leraren aansluiten, opleiden en scholen. 

Hoe is dit te bereiken?

“Ik pleit voor meer hybride banen, waarbij onderwijsprofessionals deels voor de klas blijven staan. Een taalexpert met veel praktijkervaring en kennis, kan toch blijven demonstreren hoe je een goede taalles geeft. Hybride banen kunnen een deel van het lerarentekort oplossen en we verbeteren op die manier het onderwijs van binnenuit. Ik zou een beroepsregister willen instellen waarin je je als onderwijsprofessional alleen kunt registreren als je ook parttime voor de klas staat. In de geneeskunde blijft een hoogleraar toch ook patiënten zien? Praktisch werk staat er in hoog aanzien. Vakmanschap is handelen op hoog niveau, daar zou het ook in het onderwijs om moeten gaan.”

Dit misverstand over het onderwijs wil ik rechtzetten:

“Dat lesgeven makkelijk is. Exact achterhalen wat een leerling niet snapt, is ongelooflijk ingewikkeld. Om dat te kunnen moet je eerst een diagnose stellen. Als een leerling een tekst schrijft waarin het verband tussen de zinnen niet klopt, onderzoek je als leraar eerst wat er aan de hand is. Vervolgens bedenk je wat je daaraan kunt doen. De theorie en de praktijk moet je in de klas met elkaar combineren. Soms leer je daarbij dingen die ook voor collega’s belangrijk zijn. Vanuit de praktijk ontwikkel je kennis. Daarom hoop ik dat er een verschuiving gaat plaatsvinden waarin wetenschap ontstaat vanuit de praktijk. Daarover gaat ook mijn nieuwe boek, waarin ik beschrijf wat er gebeurde toen ik als wetenschapper les ging geven op vmbo basis/kader.”

Wat ontdekte je tijdens het lesgeven?  

“Dat handelen in de klas niet altijd makkelijk is. Mijn leerlingen schreven bijvoorbeeld geen hele zinnen. Ze misten basiskennis op het gebied van taal. Ik probeerde hen hele zinnen te leren maken, maar ik realiseerde me gaandeweg dat zij niet snapten waarom dat relevant is. Een manier vinden om ze dat te laten inzien, is niet eenvoudig. Bovendien hebben deze leerlingen niets aan allerlei grammaticale termen. Goed taalonderwijs geven aan leerlingen die van huis uit weinig hebben meegekregen is geen peulenschil. Je hebt dan onderwijsprofessionals nodig die én veel van taalonderwijs weten én goed met deze doelgroep kunnen omgaan. Dus we moeten de scheiding overwinnen en vakmanschap centraal zetten.”

Meer weten?

• Lesson Study is een professionaliseringsaanpak waarbij leraren zelf onderzoekers zijn en hun vakmanschap inzetten om te kijken wat er beter kan.
• In de podcast van ResearchED vertelt Jacquelien Bulterman-Bos over de grote afstand van onderwijsonderzoek tot de praktijk en gaat ze in op wat er beter kan. 
• Docent Linda Vos vertelt hoe zij haar inzichten uit de praktijk koppelt aan wetenschappelijke inzichten.