Hoe kunnen scholen de betrokkenheid van ouders thuis versterken?

Prestaties van leerlingen zijn vaak beter als ouders thuis betrokken zijn bij wat hun kinderen op school doen en meemaken. Scholen en leraren kunnen deze zogenoemde thuisbetrokkenheid stimuleren door goed te communiceren met ouders en hen te helpen. Maar hoe doe je dat?

Om te beginnen: ouderbetrokkenheid is iets anders dan ouderparticipatie op school. Met dat laatste wordt bedoeld dat ouders hand- en spandiensten verrichten op school, bijvoorbeeld de bibliotheek bemensen of assisteren bij vieringen. Dat is natuurlijk ook belangrijk, maar heeft geen effect op de leerprestaties van kinderen.

Ouderbetrokkenheid thuis is daarvoor veel waardevoller. Daaronder verstaan we dat ouders met hun kind in gesprek gaan over school. Dat ze een omgeving creëren, die in het verlengde ligt van het leren op school. Aspecten die daarbij een rol spelen zijn:

• hoge verwachtingen hebben over het schoolwerk
• het stimuleren van de nieuwsgierigheid en de drang om te leren bij het kind
• praten over leerstrategieën: hoe leert het kind het best?
• praten over het maken van toekomstplannen en het belang van onderwijs daarbij

Wanneer is thuisbetrokkenheid effectief?

Thuisbetrokkenheid heeft de meeste invloed als het kind daar ook voor openstaat en zelf het doel, de waarde en de betekenis van succes op school beter begrijpt. Daarbij is de kwaliteit van de dialoog tussen ouder en kind belangrijker dan hoe vaak ze over school spreken. Ouders die goed met hun kind over school kunnen praten, kunnen op die manier eventuele achterstanden vanwege een andere sociaal-economische achtergrond deels voorkomen of wegwerken.

Onderzoekers (zie o.a. Shute e.a., 2011) zien een positief verband tussen de schoolprestaties van kinderen en een autoritatieve opvoedingsstijl (begripvol, maar met duidelijke grenzen), omdat veel scholen een vergelijkbare stijl hanteren. Een autoritaire, toegeeflijke of onverschillige opvoedingsstijl zou juist een negatief effect hebben op de leerprestaties.

Ouderbetrokkenheid is niet altijd positief. Ouders kunnen ook doorslaan in hun betrokkenheid bij het schoolwerk van hun kind. Het kind kan die betrokkenheid ervaren als bemoeizucht of als ondermijning van de eigen autonomie. Daarnaast kan het kind een te grote prestatiedruk voelen. De wijze waarop en de mate waarin ouders belangstelling tonen voor school en voor huiswerk doen ertoe.

Leraren schatten de betrokkenheid van ouders soms verkeerd in

Het lastige is dat de thuisbetrokkenheid zich grotendeels onttrekt aan het zicht van leraren en scholen. Leraren maken nogal eens een verkeerde inschatting van de betrokkenheid van ouders. Ze meten die bijvoorbeeld af aan de participatie van ouders op school. Maar die hoeft niet altijd wat te zeggen over de mate van betrokkenheid thuis. De betrokkenheid van ouders met een lagere sociaal-economische status of met een andere culturele achtergrond wordt vaak onderschat.

Van belang is dat de opvoeding thuis goed aansluit bij het onderwijs op school. Dat ouders weten wat de school van het kind vraagt en dat ze als een rolmodel (kunnen) optreden. Van de school vraagt dit om goed met ouders te communiceren, bijvoorbeeld over wederzijdse verwachtingen. Ook van belang is dat er regelmatig gesprekken plaatsvinden over de ontwikkeling van het kind. De school kan ouders eventueel ook helpen bij de vraag hoe ze hun kind het beste (pedagogisch) kunnen benaderen en ondersteunen.

Middelen om betrokkenheid van ouders te stimuleren

Er zijn veel instrumenten om de betrokkenheid van ouders bij de ontwikkeling en het leren van hun kind te versterken. Welk instrument je inzet, is afhankelijk van het doel dat je ermee wilt bereiken. Een set algemene handreikingen staat in de al wat oudere, maar nog steeds relevante publicatie Ouders als educatieve partner. Een handreiking voor scholen (2005). Daar worden de volgende instrumenten genoemd, in willekeurige volgorde:

• Informatie vanuit de school. Dat kan zijn over regels, procedures en routines op school, maar ook over hoe ouders hun kind kunnen begeleiden bij het huiswerk.
• De intake voor aanmelding bij de school
• Huisbezoek. Dit wordt gezien als krachtig instrument om een brug te slaan tussen de school en de thuissituatie. Nadeel is dat het wel tijdrovend is.
• Introductie van ouders in de schoolgemeenschap
• Workshops voor ouders
• Contact- of klassenouders
• Oudergesprekken. Er zijn afzonderlijke publicaties verschenen over gesprekken met allochtone ouders.

Meer weten?

• Vanwege de coronacrisis heeft VU-onderzoeker Marina Iliás een blog geschreven over communicatie en kennisdelen tussen ouders en scholen bij onderwijs op afstand (23 maart 2020).

• Het NRO heeft een speciaal onderzoeksprogramma naar ouderbetrokkenheid opgezet. Daarbinnen zijn drie studies uitgevoerd:
  1. aan de Erasmus Universiteit Rotterdam voerde een team onder leiding van Roel van Steensel een onderzoek uit naar ouderbetrokkenheid in de voor- en vroegschoolse educatie. Deze studie verschijnt in de loop van 2020.
  2. Agnes Willemen en Marina Iliás (VU) hebben onderzoek gedaan naar thuisbetrokkenheid in het po. Het onderzoek (2019) leverde onder meer een beknopte handreiking op voor de samenwerking tussen thuis en school, alsmede een handleiding om een schoolleergemeenschap op te zetten met leraren en ouders.
  3. Régina Petit deed onderzoek naar de rol van ouders bij studie- en beroepskeuze in het (v)mbo. Ze schreef hierover het artikel Loopbaankeuze en ouders in Didactief (2019).

• Het Steunpunt Passend Onderwijs VO en de VO-raad hebben in 2018 een Handreiking ouderbetrokkenheid. Passend onderwijs vo uitgebracht.
• Lees meer over de samenhang tussen ouderbetrokkenheid en leerprestaties bij de Kennisrotonde (2016).
• Over hoe ouderbetrokkenheid in de praktijk gestalte krijgt, lees het Leraar24-artikel Zo werk je beter samen met ouders in het basisonderwijs. Er is ook een artikel met tips voor oudergesprekken.