Tips voor goed stemgebruik

Meer dan 50% van de leraren heeft tijdens zijn loopbaan stemklachten en 20% van de leraren meldt zich om die reden ziek. Belangrijk dus om stemproblemen te voorkomen. Zeker voor leraren bewegingsonderwijs is dat belangrijk. Lees meer over het herkennen van de signalen en 8 tips voor een goede stem.

Veel leraren krijgen vroeg of laat stemproblemen. Vaak melden leraren zich te laat ziek uit plichtsbesef. Tijdig onderkennen is dus belangrijk.

Belangrijkste oorzaak van stemproblemen is stress

Stemproblemen bij leraren worden meestal veroorzaakt door een combinatie van fysieke factoren en omgevingsfactoren. De belangrijkste oorzaak blijkt echter te liggen in werkdruk en stress. Fysieke factoren zoals een kleine stemomvang van nature, regelmatige luchtweginfecties of keelontstekingen, gebruik van medicijnen, roken, alcohol, koffie en veroudering hebben ook invloed op de stem. Omgevingsfactoren kunnen ook stemproblemen veroorzaken. Denk bijvoorbeeld aan lesgeven in ruimtes met een droge of juist vochtige atmosfeer en een slechte akoestiek: deze ruimtes zorgen ervoor dat er (te) veel van de stem wordt gevergd.

Signalen van stemproblemen herkennen

Er zijn een aantal signalen die op stemproblemen kunnen wijzen. De kwaliteit van de stem kan veranderen; heesheid treedt op. Ook kan de toonhoogte van de stem anders worden; een lagere of juist hogere stem dan normaal kan optreden. Een overslaande stem geeft controleverlies aan en kan dus tevens wijzen op overbelasting van de stem. Daarnaast kan de intensiteit waarmee gesproken wordt veranderen; er is minder draagkracht en er kan dus minder luid worden gesproken. Als laatste zijn er natuurlijk de signalen van keelpijn en een constante ‘kriebel in de keel’.

Tips voor een goede stem

1. Hou je slijmliezen vochtig; veel drinken dus. Zet een flesje water op je bureau
2. Gebruik je stem niet om stilte aan de klas te vragen; klap, gebruik een belletje of iets anders dat geluid maakt
3. In koffie en thee zit cafeïne en dat droogt je stembanden uit. Drink liever kruidenthee.
4. Roken is niet goed voor je stem, je droogt je stembanden ermee uit. Af te raden dus
5. Gebruik vet schoolkrijt: de stof dat het droge krijtje afscheidt, is slecht voor je stembanden
6. Wissel klassikale lessen voldoende af met zelfstandig werken, zo krijgt je stem telkens even rust
7. Zorg dat je niet hoeft te ‘knijpen’ met je stem; een ontspannen lichaamshouding met beide voeten op de grond, helpt hierbij
8. Probeer het volume van je stem uit je buik te laten komen en niet uit je keel. Zo belast je de stembanden minder

Stemoefeningen met collega’s

Op Pleincollege Sint-Joris coachen leraren hun nieuwe collega’s om zich bewust te worden van goed stemgebruik. Walter Savelkouls, leraar biologie, en Sjoerd Wintzen, leraar drama, ontwikkelden de coachingssessies. Bekijk de video met oefeningen voor goed stemgebruik.

Stemgebruik in het bewegingsonderwijs

In de gymles moeten leraren vaak hun stem verheffen om leerlingen te bereiken. Maar dat kan stemproblemen opleveren. In deze video gaat stemcoach Arjen Bos, tijdens de jaarlijkse studiedag van het KVLO, in op de signalen van foutief stemgebruik. Hij leert leraren hoe zij hun stem goed gebruiken en wat zij kunnen doen om klachten te voorkomen. Belangrijke tips zijn:

• gebruik een laag stemvolume als je moet roepen
• let op je houding en de richting waarin je spreekt

Bekijk meer tips en oefeningen in de video.

Verder lezen?

• Bekijk het uitgebreide artikel over het Voorkomen van stemproblemen op Didactiefonline
• Lees patiënteninformatie van KNO-artsen over stemproblemen bij volwassenen