Taalontwikkeling van NT2-leerlingen begint met klankonderwijs

Nieuwkomers die leerplichtig zijn maar nog geen Nederlands spreken, krijgen vaak eerst onderwijs in een aparte klas. Op basisschool Amstelwijs in Amstelveen heet die klas Amsteltaal. Binnen een jaar worden leerlingen hier voldoende taalvaardig om over te kunnen stappen naar het reguliere onderwijs. Het leren onderscheiden van klanken is de basis om te leren lezen en schrijven in het Nederlands.

In een nieuwkomersklas zitten vluchtelingen, maar ook kinderen van expats en arbeidsmigranten. Alle kinderen zitten in leeftijdsgebonden stamgroepen. Daar start de dag en wordt er geknutseld en liedjes gezongen. Voor de taallessen zijn kinderen ingedeeld op basis van hun taalvaardigheid. Het kan dus gebeuren dat leerlingen tussen de 6 en 12 jaar in een groep zitten. Voor ieder kind maakt de leraar een Individueel Ontwikkelingsplan (IOP). Na een jaar in de nieuwkomersklas kunnen leerlingen zich voldoende redden om mee te komen op een gewone school. Amsteltaal geeft de school waar het kind naar uitstroomt een advies mee zodat de leraar hem verder kan helpen.  

Klanken leren als basis 

Het uitgangspunt voor de intensieve taallessen in de nieuwkomersklas is klankonderwijs. Dit is het fundament van leren lezen. Leerlingen die klanken niet goed kunnen onderscheiden, hebben een grotere kans op problemen met klank-letterkoppeling en het decoderen van woorden. Daarom gaat klankonderwijs vooraf aan het leren lezen. 

De focus ligt in het begin op auditieve discriminatie: het goed leren onderscheiden van klanken in het Nederlands. Pas als leerlingen die klanken goed kunnen onderscheiden en uitspreken, leren ze de klanken koppelen aan letters.

Opnieuw beginnen met lezen en schrijven

Ook leerlingen die in hun eigen taal al kunnen lezen en schrijven, beginnen met de lessen op instapniveau. Sommige klanken uit het Nederlands komen bijvoorbeeld in andere talen niet voor en moeten actief aangeleerd worden. Door te beginnen met klankonderwijs wordt de klank-tekenkoppeling in de Nederlands taal goed geautomatiseerd. Als leerlingen de klank-tekenkoppeling goed beheersen, kunnen ze snel doorstromen naar een hoger AVI-niveau.

Praktische tips bij klankonderwijs

Heb je een leerling in de klas die niet het Nederlands als moedertaal heeft? Gebruik dan onderstaande tips om hem te helpen het Nederlands beter te beheersen.

Meerdere zintuigen

Gebruik meerdere zintuigen bij het leren van een klank. Laat leerlingen bijvoorbeeld ervaren wat ze voelen in hun mond bij het uitspreken van een klank. Daardoor slijt de klank sneller in. 

De mondstand

Laat leerlingen ondervinden wat de mondstand is bij een klank, bijvoorbeeld met een spiegel. Overdrijven helpt hierbij.

Liedjes en versjes

Gebruik liedjes en versjes om klanken aan te leren.

Klanken in woorden aanbieden

Bied een klank altijd in een woord aan. Bijvoorbeeld: ‘dit is de /a/ in man’. Je kunt gebruikmaken van structureerwoorden uit een leesmethode.

Herkenbare klanken uit eigen taal

Vraag kinderen die in hun eigen taal al kunnen lezen een lijstje te maken met Nederlandse letters en letters in hun eigen taal. Laat ze erbij schrijven hoe je deze letters in hun eigen taal en in het Nederlands uitspreekt.

Meer weten?

• Het Carmel College Salland kreeg van de gemeente het verzoek onderwijs op te zetten voor leerlingen uit Oekraïne. Coördinator Silvette Nijkamp deelt wat goed ging en wat ze geleerd hebben.
• In het boek Traumasensitief lesgeven vind je 25 tools om les te geven aan nieuwkomers in het Nederlandse onderwijs.
• Lowan biedt ondersteuning aan scholen die het eerste opvangonderwijs aan nieuwkomers verzorgen in het primair en voortgezet onderwijs.
• Lees ook het artikel Achterstand leerlingen met een migratieachtergrond verkleinen.