5 x dit betekent ChatGPT voor jouw lespraktijk
De razendsnelle ontwikkelingen rond ChatGPT en andere AI hebben ook veel invloed op scholen. Hoe weet je of AI het huiswerk van je leerlingen maakt? En hoe zet je ChatGPT zelf in? Wouter Jansen is teamleider bij het Corbulo College en voormalig docent natuurkunde, en Teacher in Residence bij NOLAI (Nationaal Onderwijslab AI van de Radboud Universiteit) en weet alles over generatieve AI in het onderwijs.
Wat is ChatGPT nu precies? ChatGPT is zogenoemde artificiële intelligentie (AI) in de vorm van een chatbot, die tekst kan genereren op basis van internetdata. In Italië is ChatGPT inmiddels geblokkeerd vanwege privacyzorgen, maar het Nederlandse kabinet wil geen specifieke regels in het onderwijs.
“En daar is zeker wat voor te zeggen”, vindt Wouter Jansen. “Hoewel er inderdaad risico’s zijn, levert AI ook veel op, net als andere nieuwe technologieën. We zullen het met elkaar moeten ontdekken, een verbod ontneemt je die kans.” ChatGPT en andere generatieve AI zijn tools waar zowel leraren als leerlingen veel aan kunnen hebben, vindt Jansen, maar wel met beleid. Vijf tips.
1. Laat ChatGPT toetsvragen bedenken
De online examentrainer Eindexamensite doet het al: sinds kort kijkt ChatGPT het werk van leerlingen automatisch na. Generatieve AI inzetten voor taken die veel tijd kosten, maakt je werkproces een stuk efficiënter en leuker, zegt Jansen. “Ik heb ChatGPT toetsvragen voor natuurkunde laten bedenken. Die vragen gingen over warmte en energie en waren bestemd voor een fictieve 3-havoklas. Ook heb ik de tool antwoorden laten genereren en zelfs een rubric.” Jansen was onder de indruk, maar zag ook dat de toetsvragen niet aansloten bij het bedoelde niveau. “Waarschijnlijk krijg je steeds betere resultaten als je ChatGPT meer informatie geeft, zoals over de lesmethode of de leerdoelen.” Zo heb je volgens hem een onuitputtelijke bron om steeds weer nieuwe en unieke toetsvragen, opdrachten en werkvormen te bedenken.
2. Ga het gesprek aan over plagiaat
Jansen: “Aan plagiaat en valsspelen deden leerlingen altijd al. Het verschil met AI is de manier waarop ze dat doen, het gemak waarmee het kan en het unieke resultaat. Dat maakt het lastig te controleren.” Daar zijn verschillende tools voor, maar die geven alleen een indicatie. Het werkt beter om als leraar op te letten of bijvoorbeeld het taalgebruik van je leerling opeens verandert. Jansen: “En ga het gesprek aan met je leerlingen. Waarom is het zo belangrijk dat ze hun eigen werk maken?” Ook kun je leerlingen leren om zelf kritisch te kijken naar het werk van ChatGPT. Geef ze bijvoorbeeld vier onderzoeksopdrachten, waarvan ze er drie zelf maken en een door ChatGPT laten uitvoeren. Reflecteer daarna op wat het verschil is tussen de opdrachten, of alles klopt en wat er opvallend is. Zo kun je de focus van je onderwijs, en het controlemoment, meer richten op het proces, in plaats van op het resultaat.
3. Gebruik AI als werkvorm
Nieuwe technieken geven vaak meer variatie in de les: “Denk aan het gebruik van Kahoot. Dat biedt afwisseling, maar je gebruikt het niet elke dag”, zegt Jansen. Hij vermoedt dat AI eenzelfde plek zal krijgen in het onderwijs: een leuke tool die je af en toe gebruikt ter afwisseling of als ondersteuning. “Laat leerlingen bijvoorbeeld hun Engels oefenen door ze een afbeelding te laten genereren met de AI DALL-E in het Engels. Want een AI de juiste instructies geven, vergt best veel talige precisie.”
4. Zet ChatGPT in als huiswerkbegeleiding
Een rekenmachine, het Binasboekje of Google – leerlingen gebruiken allerlei hulpstukken. Jansen vindt dat we ook op die manier naar AI kunnen kijken: “We hebben er een nieuwe tool bij, we weten alleen nog niet wat het allemaal kan. Maar afhankelijk van het onderwijsniveau kun je AI op verschillende manieren inzetten. Denk bijvoorbeeld aan leerlingen die richting de bouw of montage gaan en in hun werk waarschijnlijk niet veel hoeven te schrijven. Laat ChatGPT ze helpen om de basis van een sollicitatiebrief te schrijven en leer ze hoe ze kunnen controleren of de brief voldoet.” Andersom kunnen leerlingen de tool ook gebruiken om teksten die ze niet goed begrijpen, beter te ontcijferen of informatie te vinden over een bepaald onderwerp.
5. Let op de betrouwbaarheid en privacy
Bijna alle AI-tools vereisen een account, waarmee je persoonlijke informatie koppelt aan de tool. “Het privacyvraagstuk is groot, bespreek dit goed binnen je school voordat je AI inzet. Binnen het NOLAI hebben we hier veel aandacht voor.” Ook brengt ChatGPT nieuwe risico’s met zich mee als het gaat om betrouwbaarheid. Jansen: “Bij een tekstboek aardrijkskunde vertrouwen we er blind op dat de informatie klopt. Maar bij ChatGPT gaat dat niet op, want niemand checkt de feiten.”
Wie informatie zoekt via Google, heeft bijvoorbeeld informatievaardigheden nodig om bronnen te beoordelen op betrouwbaarheid. Maar bij ChatGPT krijg je niet automatisch de bronnen te zien en ook sluipen er regelmatig fouten in. Zie je in het huiswerk van je leerling bijvoorbeeld een vreemde inhoudelijke fout, dan kan dat een aanwijzing zijn van AI-gebruik. “Help je leerlingen daarom om kritisch te kijken naar de antwoorden van ChatGPT. Heb je meteen een leuke nieuwe werkvorm!”
Omdat de ontwikkelingen snel gaan, is het slim om binnen jouw school of bestuur een AI-specialist te benoemen die deze ontwikkelingen bijhoudt en bespreekt in het team.
ChatGPT inzetten bij (profiel)werkstukken
Pieter Uittenbogaard is docent economie op het Sint-Maartenscollege in Voorburg, Leraar24-ambassadeur en Leraar van het Jaar 2023. Hij noemt ChatGPT een geweldig hulpmiddel, zeker bij het maken van (profiel)werkstukken. Hij leert zijn leerlingen daarom omgaan ChatGPT.
Zijn tips voor het beoordelen van (profiel)werkstukken:
- “Houd tussentijds een vinger aan de pols. Controleer regelmatig de voortgang, zodat je niet wordt verrast door een volledig nieuw werkstuk vlak voor de inleverdatum.”
- “Laat leerlingen een presentatie/mondeling geven over hun werkstuk en vraag scherp door op ‘verdachte’ onderdelen.”
- “Benadruk het inhoudelijke belang van voorbeelden, persoonlijke informatie en actualiteiten in het werkstuk.”
- “Let op het goed inzetten van bronnen en de juiste vermelding van voetnoten.”
- “Plagiaatcheckers zijn nog niet perfect, maar bij mij zakten een aantal leerlingen zo toch door het ijs.”
Meer weten?
- Docent Jefta Westra gebruikt ChatGPT om zijn lessen voor te bereiden en schreef er een praktische gastcolumn over.
- Waar liggen kansen in het onderwijs als het gaat om AI, waarop moet je alert zijn?
- Doe de gratis Nationale AI-Cursus.
- NOLAI op NOT 2023: ‘Denk niet AI, denk onderwijs’.
- Lees bij Kennisnet de FAQ ChatGPT: veelgestelde vragen over ChatGPT in het onderwijs.
- Zie in dit voorbeeld uit de praktijk hoe je ChatGPT kunnen benutten voor het ontwerpen van lessen met daarin de strategieën van formatief handelen.
- SURF over de impact van AI op ons onderwijs.
- Krijg een mogelijke indicatie voor AI-gebruik bij het werk van je leerlingen via de GPT-2 Output Detector Demo en GPT Zero.
