‘Aandacht voor lezen is de verantwoordelijkheid van iedere vakdocent’

Samen leesbevordering op de kaart zetten, terwijl je 200 kilometer uit elkaar woont én elkaar nog nooit hebt ontmoet? Dat kan, bewijzen docent Nederlands Bert Hensema en biologiedocent Marieke Willems. In slechts een paar maanden tijd lanceerden ze de succesvolle Tienerleesweek. Hun gezamenlijke missie? Docenten inspireren om leerlingen van 12 tot 15 jaar enthousiast te maken voor lezen.

Naam: Marieke Willems en Bert Hensema
Bekend als: oprichter en bedenker van de Tienerleesweek. Bert Hensema is te volgen via @hijvannederlands en Marieke Willems via @mevrouw.willems. 

In deze rubriek vragen we onderwijsmensen die je kent uit het publieke debat of die zich laten horen op sociale media naar hun persoonlijke missie én missers.

Onze onderwijsmissie:

Marieke Willems: “Alle docenten in Nederland de handvatten geven om leerlingen van twaalf tot vijftien leesplezier mee te geven.”

Bert Hensema: “Er zijn allerlei boekenweken voor kinderen en jongeren, maar leerlingen van twaalf tot vijftien vallen vaak een beetje tussen wal en schip. Gelukkig zijn er wel veel prachtige boeken geschreven voor deze doelgroep. Maar tot twaalf jaar wordt er veel aan leesbevordering gedaan. En vijftienplussers lezen boeken voor de lijst. Het gat dat daartussen zit willen we overbruggen. De officiële instanties ondernemen in mijn beleving niet veel voor deze leeftijdsgroep. Een jaar geleden dacht ik: dan ga ik het zelf maar doen. Via Instagram kwamen Marieke en ik met elkaar in contact en samen besloten we er werk van te maken.”  

Zo bereiken we dat:

Bert Hensema: “In eerste instantie wilde ik een Tienerleesweek op mijn school organiseren. Ik hield wel in mijn achterhoofd dat misschien meer scholen in mijn buurt mee wilden doen. Marieke was ook geïnteresseerd in een Tienerleesweek op haar school. In februari besloten we dat de week in mei zou plaatsvinden. In korte tijd hebben we via social media veel in beweging gezet. Meer dan vijftig scholen deden mee aan de week.”

Marieke Willems: “Onze boodschap is positief. Dat het slecht gaat met de leesvaardigheid van leerlingen, dat weten we nu wel. Voor ons is de vraag: wat kunnen we doen om die te vergroten?”

Bert Hensema: “In maart hielden we een brainstormsessie met docenten en geïnteresseerden in de Tienerleesweek. Iemand opperde het idee om auteurs te vragen video’s op te nemen. Het idee was simpel: een kort, krachtig filmpje waarin auteurs iets over hun boek vertelden en een fragment voorlazen. Bijna alle auteurs die ik benaderde waren enthousiast. Inmiddels zijn er zestig video’s van Nederlandse en Vlaamse auteurs beschikbaar. Veel van deze auteurs hebben de Tienerleesweek op hun socialmediakanalen gepromoot, dat heeft onze bekendheid een enorme boost gegeven.”   

Marieke Willems: “Zonder geld uit te geven hebben we toch veel voor elkaar gekregen. Scholen die ons benaderden voor een posterpakket, stuurden we een pdf die ze zelf konden printen. En we hebben veel hulp gehad. Zo zorgde de organisatie achter De Weddenschap voor een eigen website zodat we beter vindbaar werden. Op die website delen we veel tips van en voor docenten. Bijvoorbeeld: begin  een silent reading-club met thee en koekjes. Of: laat leerlingen aanbevelingen op briefjes schrijven en die om de boeken in de mediatheek vouwen. We willen vooral een platform bieden waarop zoveel mogelijk tips samenkomen. Zo hoeft niet elke school opnieuw het wiel uit te vinden.” 

Onze grootste uitdagingen:

Bert Hensema: “We kunnen ons blijven blindstaren op onderzoeken over het leesniveau van leerlingen, maar ik denk dat we het veel meer moeten hebben over de focus van leerlingen. Mijn eigen leerlingen begrijpen echt wel wat ze lezen, maar vaak missen ze het concentratievermogen om een tekst goed tot zich te nemen. Het is een uitdaging om hun spanningsboog te vergroten en ze plezier te laten beleven aan lezen. Het gaat er daarbij niet om wát ze lezen, als ze maar lezen. Mits het leesboek geschikt is voor hun leeftijd. Veel basisscholen starten de dag met een half uur lezen, dat zou het voortgezet onderwijs ook mogen invoeren. Helaas krijgen weinig scholen dit voor elkaar. Het is mij zelf ook nog niet gelukt. Jammer, want ik denk echt dat de oplossing zit in leeskilometers maken.” 

Grootste misvatting in het onderwijs:

Bert Hensema: “Veel mensen denken dat lezen een verantwoordelijkheid is van het vak Nederlands. Dat is niet waar. Aandacht voor lezen hoort bij elk vak. Als we dit probleem met z’n allen aanpakken, dan komt het goed met het leesniveau in ons land.” 

Marieke Willems: “Ik zoek als biologiedocent nog steeds naar manieren om lezen in te zetten in mijn lessen. Het kan en het werkt. Laatst las ik bijvoorbeeld Een kleine geschiedenis van de mens door dierenogen van Joukje Akveld. Dit is verhalende non-fictie en bevat korte verhalen die vanuit het perspectief van een dier verteld worden. Dat bracht me op een idee: wat als ik mijn leerlingen hetzelfde laat doen, maar dan vanuit het perspectief van een virus, bacterie of schimmel? Met de relevantie voor de menselijke ontwikkeling erin verwerkt. Dan doen ze iets wat eigenlijk niet in een reguliere biologieles thuishoort, maar wat ze wel enorm gaat helpen in mijn vak én op leesgebied. Het leesniveau omhoog krijgen, gaat mij als biologiedocent ook aan. Het biologie-examen telt zo’n twintig pagina’s. Als mijn leerlingen onvoldoende kunnen lezen, krijgen ze hun examen niet op tijd af.” 

Onze toekomstdromen:

Bert Hensema: “We hebben de volgende Tienerleesweek alweer vastgelegd. Die is van 1 tot en met 7 juni, waarbij we op 1 juni aansluiten bij de Dag van de Jonge Jury. We zijn nu vooral bezig met hoe we deze leesweek een duurzame plek kunnen geven en kunnen laten groeien.”

Marieke Willems: “Een bekende kinderboekwinkel in Doetinchem roept al dat ze een jeugdboekenfestival willen organiseren. Dat lijkt me fantastisch. Zelf droom ik ook over een Tienerleesweekgeschenk en een Tienerboekenbal. En over tientallen lesideeën die aansluiten bij elk vak en die je op onze website kunt downloaden.” 

Meer weten?

• Via de website van de Tienerleesweek blijf je op de hoogte van de laatste ontwikkelingen.
• Lezeninhetvo.nl van SLO en Stichting Lezen zet zich in om leesonderwijs te integreren in elk vak.
• Springlezend is een campagne van Stichting Lezen met als doel de rol van leraren in het leesonderwijs te onderstrepen en leraren elkaar te laten inspireren met voorbeelden uit de praktijk. 
• Stichting Lezen ontwikkelde een infographic met onderzoeksbevindingen op het gebied van aandacht voor vrij lezen, effectief leesonderwijs en het leesklimaat op school. Lees meer over leesbevordering in het voortgezet onderwijs op de themapagina van de stichting.
• Onderzoekers geven 7 tips om de leesvaardigheid en leesmotivatie van leerlingen te vergroten.
• Effectief leesonderwijs geven? Experts geven tips.
• Ontdek waarom het belangrijk is dat ook leraren meer lezen.