Faalangst herkennen en aanpakken
Door faalangst kunnen leerlingen zo geblokkeerd raken, dat het resultaat van hun prestaties lager is dan je van hen mag verwachten. Faalangst is vooral de angst voor wat er gebeurt als leerlingen slechter presteren dan ze willen. Ze kunnen er helemaal door vastlopen. Lees de tips over het herkennen van faalangst en hoe je het kunt aanpakken.
Bang om niet te voldoen aan de verwachten van anderen, angst om te mislukken of om iets fout te doen. Faalangst kan leerlingen belemmeren in hun leren en in hun doen en laten. Het is als leraar belangrijk om faalangst te herkennen en om te weten hoe je ermee om kunt gaan.
Soorten faalangst
Er zijn drie soorten faalangst:
Cognitieve faalangst
Deze faalangst heeft te maken met het leren voor bijvoorbeeld een toets of overhoring, of voor het oppakken van nieuwe leerstof.
Sociale faalangst
Deze vorm treedt op wanneer leerlingen of studenten voor een bepaalde sociale taak staan, zoals het omgaan met andere leerlingen of leraren.
Motorische faalangst
Deze faalangst heeft te maken met het gebruiken van je lijf en komt dus vooral bij gym of sportactiviteiten. De angst om te mislukken zorgt voor een verkrampte houding bij leerlingen, waardoor ze dingen niet durven of kunnen.
Herkennen van faalangst
Het herkennen van faalangst is niet eenvoudig. Leerlingen kunnen stil worden, maar ze kunnen ook de clown gaan uithangen of stoer gedrag vertonen. Overmatig veel vragen stellen of juist niks durven te vragen, kunnen ook signalen zijn dat een leerling twijfelt aan zijn eigen kunnen. Andere signalen bij leerlingen zijn: hoofdpijn, buikpijn of moeilijk slapen.
Welke gedachten spelen er?
Vooral oudere leerlingen en studenten zijn vaak goed in het verbergen van hun angsten. Door te praten over gedrag en faalangst, kun je er als leraar wellicht achter komen of er sprake is van faalangst. Probeer uit te vinden welke gedachten leerlingen en studenten hebben over zichzelf, de prestaties en schooltaken. Vinden ze dat ze fouten mogen maken van zichzelf? Hoe gaan ze om met kritiek en met complimenten? Houd er rekening mee dat het voor leerlingen vaak moeilijk is om over deze gevoelens te praten.
Tips tegen faalangst
Onderstaande tips kunnen je helpen bij het signaleren en tegengaan van faalangst:
Maak het bespreekbaar
Praat over faalangst in de klas en benadruk dat het helemaal niet gek is of abnormaal. Op die manier ontdekken leerlingen dat het iedereen kan overkomen.
Pas je instructie aan
Een nieuwe opdracht of nieuwe leerstof is voor leerlingen met faalangst vaak bedreigend. Houd hier rekening mee en probeer bij de instructie van nieuwe leerstof tussendoor samen met de leerling een doelstelling of kleine verwerkingstaken te formuleren tijdens een apart instructiemoment.
Weeg je reactie
Zoek een evenwicht tussen negatieve en positieve reacties. Faalangstige leerlingen en studenten hebben vaak alleen aandacht voor de negatieve opmerkingen. Geef daarom vaker een positieve reactie of compliment aan leerling faalangst.
Fouten maken mag
In de klas ligt de focus op presenteren, maar probeer dit niet te benadrukken en vertel juist dat falen of fouten mag.
Stop de zelfkritiek
Leerlingen met faalangst zijn vaak heel erg kritisch over zichzelf. Vraag ze of ze anderen ook zo kritisch benaderen. Probeer ze te laten inzien dat die zelfkritiek helemaal niet nodig is. Benadruk liever wat al goed gaat en probeer ze liever te laten kijken naar zichzelf.
Meer weten?
- Leer hoe je als leraar zorgt voor meer zelfvertrouwen en motivatie in de klas.
- Bij NRO is de verhalenbundel Creatief Mislukken te lezen, met verhalen en opdrachten over een creatief project met kinderen, waarbij de nadruk ligt op uitproberen, experimenteren en risico’s nemen. Doel van dit project was fouten en mislukkingen bespreekbaar maken zodat faalangst vermindert.
- Je bibbers de baas is een effectieve groepsbehandeling voor leerlingen vanaf 9 jaar, volgens het NJi.
- De Kennisrotonde geeft antwoord op de vraag: Is het waar dat meisjes meer risicomijdend zijn en meer moeite hebben met fouten durven maken dan jongens? waarbij ze ook ingaan op het omgaan met faalangst.
- Bekijk de video van de Vrije Universiteit van Vlaanderen: Waarom behalen zoveel hoogbegaafden geen diploma? (Youtube)
