Hoe zet je samenwerkend leren effectief in?
Leerlingen goed voorbereiden op samenwerken, zorgen dat ze positief van elkaar afhankelijk zijn en ze gericht ondersteunen met leermiddelen. Dit zijn de succesfactoren voor samenwerkend leren, blijkt uit een literatuuronderzoek van onderwijskundigen van de Universiteit Utrecht.
Samenwerkend leren verwijst naar een onderwijssituatie waarbij leerlingen samen verantwoordelijk zijn voor een eindproduct of een ander gemeenschappelijk doel. Om dit doel te bereiken voeren ze de taken samen uit. Samenwerkend leren is bewezen effectief voor leerresultaten, maar vergt wel een goede begeleiding van de leraar.
De begeleiding door de leraar is op te delen in drie fasen:
- De voorbereiding
- De daadwerkelijke lessituatie
- De reflectie achteraf
Leerlingen voorbereiden op samenwerkend leren
Een goede voorbereiding begint met het kiezen van een passende opdracht waaraan de leerlingen samenwerken in een geschikte groepssamenstelling. Samenwerking is effectiever als de leerlingen afhankelijk van elkaar zijn en ervaren dat zij elkaar nodig hebben om de opdracht te volbrengen. Dit bereik je bijvoorbeeld door iedere leerling een eigen rol te geven, of door iedere leerling een uniek stukje informatie te geven dat nodig is om aan de opdracht te werken.
De ideale groepssamenstelling voor een hoog interactieniveau is een klein groepje van twee tot vier leerlingen dat bestaat uit een mix van jongens en meisjes. Uit onderzoek blijkt dat husselen van jongens en meisjes een groter effect heeft dan het mixen van leerlingen van verschillende niveaus. Ook is het belangrijk om met de leerlingen afspraken te maken over hoe je met elkaar samenwerkt.
Samenwerkend leren ondersteunen tijdens de les
Als leraar ondersteun je samenwerkend leren. Allereerst monitor je of leerlingen op de gewenste manier met elkaar samenwerken. Interactieprocessen die gericht zijn op het bespreken van de taak en de inhoud (uitleggen, concepten bespreken, ideeën opperen) leiden tot goede leerresultaten. Ook het geven van uitgebreide uitleg in plaats van pasklare antwoorden hangt positief samen met leerresultaten. Zie je hier te weinig van terug in de groepjes? Stimuleer dit dan door het bijvoorbeeld voor te doen, maar geef de groepjes ook de ruimte om zelf keuzes te maken in hoe ze met elkaar samenwerken.
Reflecteren op de les
Het kan nuttig zijn om achteraf te reflecteren op de les. Kijk eerst terug op de instructiemethode. Zijn de leerdoelen die je voor ogen had, bereikt? Is de samenwerkingsopdracht geslaagd, of moet deze de volgende keer worden aangepast of aangescherpt? Eventueel kun je dit samen met de leerlingen bespreken. Bekijk ook je eigen handelen kritisch: was je in staat om de samenwerking goed te ondersteunen, of zijn er aspecten die de volgende keer beter kunnen?
Digitaal samenwerken
Steeds meer uitgeverijen bieden digitale software aan die aansluit bij de leermaterialen, waaronder opdrachten die zich lenen om samen te werken. Het kan, naast bovenstaande aspecten, een overweging zijn om de samenwerking tussen leerlingen digitaal te laten verlopen. Het voordeel hiervan is dat je de activiteiten van de leerlingen vaak automatisch kunt volgen op het lerarendashboard. Handig als je de voortgang en leerdoelen wilt monitoren.
Meer weten?
- Lees hoe je coöperatief leren in de praktijk toepast.
- Zo kun je coöperatief leren inzetten bij taal, rekenen en gym.
- Zo stimuleer je samenwerken en actief leren in het voortgezet onderwijs.
- Lees op Onderwijskennis wat er bekend is over de effectiviteit van samenwerkend leren.
- Bekijk het antwoord op de vraag Hoe kun je samenwerkend leren zo inzetten dat het een positief effect heeft op de leerprestaties?
