Een goede spellingles begint met luisteren naar de klank

De kern van spelling is het leren omzetten van klanken in letters. Wat hoor ik, welke tekens horen bij een klank en welke regels horen daarbij? Leren spellen begint dus met luisteren naar klanken. Toch blijkt dat leraren vaak te snel de woorden op het bord laten zien, waardoor leerlingen juist minder goed leren luisteren naar de klankstructuur van een woord. Lees hoe je deze valkuil voorkomt en in vijf stappen naar spellingbewustzijn kunt werken.  

Goed leren spellen is een ingewikkeld proces dat begint met bewust luisteren naar klanken. In de video vertelt Dolf Janson, adviseur lezen, taal en spelling, waarom het belangrijk is om eerst de klank aan te bieden en dan pas de letter die erbij hoort. Verder zie je hoe Rianne van Loo, leraar van groep 1-2 van OBS De Wizzert in Zeeland, met haar leerlingen de ‘klank van de week’ oefent. Daarna vertelt Karen Schafrat, leraar groep 4, hoe zij de vijf stappen toepast om de luistervaardigheden en het spellingbewustzijn van kinderen te verbeteren en woorden correct te spellen. 

Waarom eerst de klank en dan pas de letter

Als je bij de spellinginstructie direct het woord op het bord schrijft, ontwikkelen kinderen onvoldoende auditieve vaardigheden om klanken op de juiste manier om te zetten in letters. Daarom is een oefening waarbij leerlingen woord uit het hoofd moeten zeggen, beter dan een oefening waar het te spellen woord nog te zien is. Als je het woord gelijk al opschrijft, is de oplossing eigenlijk al ‘verklapt’ waardoor leerlingen de klankstructuur niet leren herkennen. En dat is jammer, want leerlingen hebben inzicht in de klankstructuur juist nodig voor het herkennen en juist toepassen van de spellingregels. 

Spellingbewustzijn helpt om beter te spellen

Die gevoeligheid voor klanken is belangrijk voor een beter spellingbewustzijn, dat wil zeggen kunnen inschatten of je een woord wel of niet correct hebt gespeld. Uit onderzoek blijkt dat dit leidt tot betere  spellingresultaten. Spellingbewustzijn is een vorm van metacognitie (e.g., Flavell, 1979). Leerlingen bij wie het spellingbewustzijn goed ontwikkeld is, weten welke spellingregels zij moeilijk of makkelijk vinden. Bovendien kunnen zij een beschrijving geven van de strategie die zij gebruiken bij het schrijven van een woord. Daarnaast is het bevorderen van metacognitieve vaardigheden belangrijk omdat het ervoor zorgt dat leerlingen meer controle krijgen over hun eigen leerproces (Flavall, 1979; von Wright, 1992). 

Vijf stappen naar spellingbewustzijn

In de video vertelt leraar Rianne van der Loo hoe zij haar les opbouwt met het vijf stappenplan. Deze aanpak verbetert de luistervaardigheden en het spellingbewustzijn van leerlingen. Ze leren inschatten of ze een woord wel of niet goed hebben geschreven en denken stapsgewijs na welke spellingregels ze moeten toepassen. Ook leren ze controleren of het woord juist is geschreven. De vijf stappen zijn:

Stap 1: voordat de leerling het woord kan opschrijven, moet het eerst zijn gehoord
Stap 2: de leerling moet de (klank)structuur herkennen
Stap 3: de leerling moet aandachtspunten, valkuilen, ezelsbruggetjes of regels die met het woord verbonden zijn, herkennen
Stap 4: de leerling moet vervolgens het woord opschrijven
Stap 5: je controleert als leraar of het woord overeenkomt met het woord dat werd gehoord.

Meer tips voor een goede spellinginstructie

• Leg één spellingregel tegelijk uit. Oefen deze net zolang in tot de leerlingen de regel echt beheersen.
• Zie spelling niet als een los vak, maar integreer het in andere vakken. Dit zorgt ervoor dat leerlingen de spellingregels ook bij andere vakken toepassen.  
• Koppel motorische activiteiten (zoals schrijven) aan de spellingles. Deze dragen bij aan een beter geheugen voor de spelling van woorden.
• Laat leerling na een dictee of ander spellingwerk de opdracht zelf nakijken. 
• Geef directe feedback tijdens de spellinginstructie.

Meer weten over spellingonderwijs?

• Op Leraar24 vind je verschillende artikelen over spelling:oe je spellingresultaten kunt verbeteren met het igdi-model of Hoe je coöperatieve werkvormen kunt toepassen tijdens de spellingles. 
• Lees het het onderzoek van de Kennisrotonde welke instructiemethode effectief is om spellingvaardigheden aan te leren in groep 4-8. 
• Bekijk de kwaliteitskaart Spelling leren van Dolf Janson voor effectiever spellingonderwijs.