Gouden tips voor een oplossingsgericht gesprek

Bij het voeren van oplossingsgerichte gesprekken staat niet het probleem centraal, maar de mogelijke oplossing. Door studenten op deze manier te coachen, krijgen ze meer vertrouwen in zichzelf en leer je als student en docent van elkaar.

Zelfs studenten die niet graag over zichzelf vertellen krijg je met het oplossingsgerichte gesprek aan het praten, vertelt Thea Bootsma-Lankman. Ze is coach en zorgcoördinator op het ROC van Flevoland en ambassadeur van Leraar24. “Studenten praten niet graag over hun problemen, maar wel over wat goed gaat.” Oplossingsgericht coachen is te gebruiken tijdens studieloopbaan-, loopbaanoriëntatie- en individuele gesprekken.

Positieve benadering motiveert

De oplossingsgerichte benadering werd in 1980 ontwikkeld door therapeuten Insoo Kim Berg en Steve de Shazer. Zij ontdekten in gesprekken met cliënten dat het niet altijd effectief is om in te gaan op problemen en oorzaken van klachten. Het bleek in bepaalde gevallen zinniger je te concentreren op een gewenste oplossing en verandering voor de toekomst. Wat daarbij precies werkt, verschilt per persoon. 

Thea Bootsma-Lankman volgde trainingen in oplossingsgericht coachen en vindt het prettig om op deze manier het gesprek te voeren met haar studenten: “Ingaan op problemen duurt lang en waarom zou je blijven graven in het verleden? Je hebt veel meer aan een oplossing die gericht is op de toekomst. Uit die positieve benadering halen studenten ook meer. Het motiveert ze. Daarom vormt het bij ons op school de basis bij het begeleiden van studenten.”

Basisregels voor oplossingsgericht coachen

De regels die Thea Bootsma-Lankman leerde over oplossingsgericht coachen: 

• Als iets niet werkt, leer ervan en doe iets anders.
• Als iets wel werkt, doe er meer van.
• Als iets blijkt te werken, leer het iemand anders.
• Werk toekomstgericht.
• Luister, vat samen  en vraag door.
• Geef erkenning aan de student dat je hem hoort en ziet.
• Toon oprechte nieuwsgierigheid.
• Geef complimenten.
• Stel vragen over mogelijkheden en oplossingen.
• Neem een niet-oordelende houding aan.
• Vul niets in voor de ander.
• Neem een niet-wetende houding aan (“Ik weet het ook niet, laten we het samen uitzoeken”).

Kanteltechniek

Stel: je hebt een student die altijd te laat komt, die negatief is en geen zin heeft in gezeur daarover van docenten. Als een docent er toch iets over zegt, zou die student kunnen denken: laat maar, ik kom helemaal niet meer. Een kanteltechniek in het gesprek toepassen kan dan helpen. Thea Bootsma-Lankman: “Je kunt als docent begrip tonen voor het te laat komen, en blij zijn dat de student nog wel is gekomen. Vraag de student zich voor te stellen hoe het voelt wanneer een docent op die manier reageert. Misschien dat hij met zo’n benadering wel weer naar school wil komen.”

Stel schaalvragen

Het stellen van schaalvragen kan ook helpen in een oplossingsgericht gesprek. Op een schaal van nul tot tien is tien de gewenste situatie. Vraag de student eerst hoe die gewenste situatie eruitziet. Stel: je hebt een student die moeite heeft met opletten in de klas. Hij geeft aan dat hij een situatie wil bereiken waarin hij meer focus en concentratie heeft. Vraag of de student je heel precies kan vertellen hoe die situatie eruitziet. Vraag de student vervolgens waar hij momenteel staat op een schaal van nul tot tien. Ga dan in op wat maakt dat hij niet op nul staat. Welke hulpmiddelen heeft hij daarvoor ingezet? Vraag vervolgens wat er moet gebeuren om op de schaal één stapje hoger uit te komen. Hoe kan de student dat aanpakken? Wie of wat zou daarbij kunnen helpen, en welke kwaliteiten en eigenschappen helpen de student richting die nieuwe situatie? Vraag vooral naar de eerdere successen. En zorg dat doelen positief geformuleerd zijn, dat die gesteld worden door de student zelf en dat ze haalbaar zijn. 

Thea Bootsma-Lankman vindt oplossingsgericht coachen een ontdekking.“Het gaat om een verandering in focus, waarbij je voortaan nadruk legt op de oplossing en niet op het probleem. Dat vraagt enige oefening en training, maar het is uiteindelijk makkelijk en eenvoudig toe te passen.”

Meer weten?

• Als leraar heb je grote invloed op de motivatie, betrokkenheid en resultaten van leerlingen. Onderzoeker Naomi de Ruiter geeft tips om een growth mindset te stimuleren.
• Hoe coach je leerlingen en studenten? Docentencoach Thea Bootsma-Lankman heeft hier veel ervaring mee en geeft tips. 
• De zevenstappendans is een goede manier om het oplossingsgericht coachen aan te pakken. Daarbij gaat het om contact leggen, context verkennen, doelen stellen, sterke punten markeren en krachtbronnen aanboren, complimenten geven, differentiatie en toekomstoriëntatie. 
• In het boek Coachen 3.0 – Deel 2: Oplossingsgerichte gespreksvoering van Sergio van der Pluijm staan gouden ingrediënten voor deze manier van coachen. 
• De Kennisrotonde geeft antwoord op de vraag: hoe kunnen docenten mbo-studenten niveau 1 en 2 zo goed mogelijk begeleiden naar succesvol zelfsturend leren? 
• Een heel andere manier van coaching in het onderwijs is provocatief coachen. Daarbij daag je een leerling uit door verwarring en chaos te creëren.     
• Op de website van Coert Visser, trainer progressiegericht werken, is meer te lezen over de technieken en principes van progressiegericht werken.