Met goede begeleiding kiezen leerlingen beter een passend profiel

In het voortgezet onderwijs moeten leerlingen keuzes maken die bepalend zijn voor hun verdere schoolloopbaan en carrière, zoals voor een bepaald profiel. Die keuze bepaalt welke studies zij na het voortgezet onderwijs kunnen volgen. Waarom vinden veel leerlingen het maken van een profielkeuze zo moeilijk en hoe kun je hen hierin goed begeleiden zodat ze geen spijt krijgen? Lees meer over de achtergrond, met praktische tips voor begeleiding.

De keuze voor een bepaald profiel creëert mogelijkheden voor de verdere schoolloopbaan en carrière van leerlingen, maar bemoeilijkt ook opties. Wanneer leerlingen al een studiekeuze en beroep voor ogen hebben, maken zij de profielkeuze met meer zekerheid en doen zij dit toekomstgericht. Voor leerlingen in de middelbare schoolleeftijd is het echter lastig om keuzes maken.

Complexe keuzes zijn moeilijk voor jongeren

Vooral keuzes maken op een hoger cognitief niveau is moeilijk, blijkt uit onderzoek van neuropsycholoog Jelle Jolles. De hersenen van leerlingen in de middelbare schoolleeftijd zijn nog niet volledig ontwikkeld. Dit geldt vooral voor het gedeelte dat leerlingen in staat stelt om te plannen en prioriteiten te stellen. Deze vaardigheden zijn nodig bij het maken van een complexe keuze, zoals de profielkeuze. Leerlingen moeten hierbij de gevolgen op lange termijn kunnen inzien en afwegen. Ze zijn echter sneller geneigd een impulsieve keuze te maken. Jolles raadt aan hiermee rekening te houden bij de begeleiding van leerlingen bij hun profielkeuze.

Belangrijkste beweegredenen bij de profielkeuze

Leerlingen kiezen hun profiel vooral op basis van wat hen leuk lijkt, wat ze interessant vinden of wat ze passend vinden bij henzelf. De vervolgopleiding die de leerlingen willen gaan doen, is van invloed op hun profielkeuze – mits ze hier al een goed beeld van hebben. Daarnaast blijken de cijfers voor de betreffende vakken van belang. Dat geldt met name voor de cijfers voor de exacte vakken bij het kiezen van een natuurprofiel. Andere belangrijke redenen om te kiezen voor een natuurprofiel zijn het zelfvertrouwen, het nut en het plezier ten aanzien van de exacte vakken.

Leerlingen nemen behalve hun eigen overwegingen ook de mening van anderen mee in hun profielkeuze. Vooral de mening van hun ouders vinden ze belangrijk. Ouders blijken zelfs een belangrijkere rol te spelen dan decanen. Dit onderstreept het belang om ouders goed te informeren over de profielkeuze en over de voor- en nadelen van de verschillende profielen op de langere termijn. Dan zijn ze beter in staat hun kind te helpen bij het maken van een weloverwogen, toekomstgerichte beslissing. Voor decanen of mentoren ligt hier een belangrijke taak.

Spijt na profielkeuze

Onderzoek laat zien dat 13% van de leerlingen achteraf spijt heeft van de profielkeuze. De meest genoemde reden is dat een ander profiel beter zou aansluiten bij de vervolgopleiding. Verder zouden leerlingen met een ander profiel meer keuze in vervolgstudies hebben gehad. Dit geldt op havo en vwo vooral voor leerlingen die het profiel Cultuur & Maatschappij hebben gekozen. Dit is overigens ook de groep die het meeste spijt rapporteert. Belangrijk dus om leerlingen die voor het C&M-profiel willen kiezen te wijzen op de beperkingen in vervolgstudies. 

Dat leerlingen spijt krijgen van hun profielkeuze is deels verklaarbaar: slechts drie op de tien leerlingen maakt deze keuze op basis van de studie die ze denken te gaan volgen. Veel leerlingen weten dat echter nog niet op het moment dat ze hun profiel moeten kiezen. Ook weten ze niet altijd welke opleidingen passen bij een bepaald profiel, blijkt uit een kleinschalig onderzoek naar bètaprofielen. Dit pleit eens te meer voor goede informatie over welke vervolgopleidingen leerlingen kunnen kiezen bij een bepaald profiel.

Tips om leerlingen goed te begeleiden bij hun profielkeuze

Leraren, mentoren en decanen kunnen leerlingen helpen bij het maken van hun profielkeuze, door:

• zich bewust te zijn van de neiging van leerlingen om impulsief te kiezen
• leerlingen inzicht te geven in mogelijke, toekomstige vervolgopleidingen en beroepen die passen bij een bepaald profiel
• leerlingen te begeleiden bij het afwegen van de voor- en nadelen van de profielkeuze op lange termijn
• ouders goed te betrekken en te informeren over de gevolgen van een bepaalde profielkeuze

Met de juiste informatie en goede begeleiding kunnen leerlingen met meer zekerheid en vertrouwen een weloverwogen profielkeuze maken. En dat kan voorkomen dat ze later spijt krijgen van hun keuze.

Meer weten?

• Lees wat leerlingen uit 3-havo of -vwo nodig hebben om hun zicht op beroepen en vervolgopleidingen bij een bepaald profiel te vergroten.
• Dit doet het Greijdanus College in Zwolle om meiden meer te interesseren voor bèta en techniek.