Weer samen in de klas: hoe creëer je groepsgevoel?

Na elke schoolvakantie is het voor leerlingen vaak weer even zoeken naar de groepsdynamiek. Zeker bij een nieuwe groep is het belangrijk om structureel aandacht te hebben voor het groepsgevoel. Lees deze tips en ontdek hoe je met twee minuten per les het verschil kunt maken.

Leg een goede basis

Een sterk groepsgevoel en een goede relatie tussen leraar en leerling is een belangrijk voorwaarde om goed te kunnen leren. Dat is de reden waarom er in veel brugklassen in de eerste weken van het schooljaar tijd vrijgemaakt wordt om elkaar te leren kennen. Als mentor, maar ook als vakdocent, kun je aan dat groepsgevoel bijdragen door structurele aandacht te hebben voor de groepsdynamiek. Dat begint bij ontmoetingen tussen leerlingen, zodat ze elkaar echt leren kennen. Vergeet niet om ook iets persoonlijks over jezelf te vertellen, zodat ze jou ook kunnen leren kennen.

Structureel aandacht voor groepsgevoel

Aandacht voor groepsdynamiek verdient niet alleen aandacht in de eerste weken van het schooljaar, maar zou structureel aan bod moeten komen, bijvoorbeeld tijdens de mentoruren, vindt Anniek Verhagen. Zij is als trainer en ontwikkelaar verbonden aan de pilot van het mentorprogramma GRIPP, dat zich richt op positieve groepsvorming, identiteitsontwikkeling en pestpreventie in de eerste twee klassen van het vo. “Wat je vaak ziet is dat er in een klas aandacht is voor bijvoorbeeld pesten als zich een incident voordoet. Als je groepsvorming structureel aandacht geeft, betekent dat niet dat er niet meer gepest wordt, wel dat het makkelijker bespreekbaar is. Doordat je wekelijks bezig bent met hoe je met elkaar omgaat, kun je altijd refereren aan wat er recent is besproken. Bovendien zijn leerlingen dan ook meer gewend om over dit soort zaken te praten. Dat maakt het gesprek makkelijker.”

Laat leerlingen elkaar ontmoeten

Wie het groepsgevoel wil versterken, zou er volgens Verhagen voornamelijk voor moeten zorgen dat leerlingen elkaar echt ontmoeten. Niet alleen tijdens de mentorles, maar tijdens alle lessen. Dat begint bij de vraag waar leerlingen zitten in de klas. “Soms mogen leerlingen zelf kiezen, soms maken leraren een indeling omdat dat makkelijk is voor het leren kennen van namen. Dat snap ik helemaal, maar je zet leerlingen groepsdynamisch wel vast. Wil je echt dat ze een groep worden, zorg dan dat ze steeds een andere buur hebben. Want als je naast iemand zit, moet je iets met elkaar.” 

Volgens Verhagen is het een kwestie van twee minuten de tijd nemen bij aanvang van de les. Zo kun je tweetallen maken door leerlingen op volgorde van huisnummer of geboortedatum te laten staan, of je maakt gebruik van een app zoals Social Shuffle. “De computer bepaalt dan je buurman, dat is acceptabeler voor veel leerlingen. Als je dit elke les doet, weten leerlingen bovendien dat die nieuwe plek eenmalig is. Zo creëer je natuurlijke ontmoetingen en zet je een norm neer: we zijn één klas en dat betekent dat iedereen met elkaar kan samenwerken.”

Maak het bespreekbaar

De GRIPP-pilot richt zich op de eerste twee leerjaren van het vo en bestaat, naast een monitor om inzicht te krijgen in de sociale verhoudingen en een curatieve aanpak bij pesten, voornamelijk uit lesmateriaal met oefeningen die los van elkaar in te zetten zijn. “Er is bijvoorbeeld een werkvorm over buitensluiten”, vertelt Verhagen. “Daarbij krijgt de klas te horen dat iedereen een kaartje moet trekken met daarop een groepsnaam. Vervolgens moeten ze op zoek naar klasgenoten met dezelfde groepsnaam op hun kaartje. Als na een tijdje blijkt dat twee leerlingen geen groepje hebben, kun je bespreken hoe dat voor hen voelt. Aan hun klasgenoten vraag je wie er in gaten had dat sommigen geen groepje hadden. Zo maak je duidelijk: we zijn er met de hele klas verantwoordelijk voor dat iedereen een plek heeft in de groep.”

Meer weten?

• Hier lees je hoe positieve groepsvorming in het basisonderwijs pesten kan voorkomen.
• Lees hoe je de Gouden Weken gebruikt voor een goed begin van het schooljaar.
• Bij een onrustige klas waar de sfeer niet goed is, kan sport bijdragen aan een positieve groepsdynamiek.