‘Mijn leerlingen hebben veel meegemaakt, dat zie je terug in hun gedrag’

Bart Heeling begon in 2005 als zij-instromer in het regulier onderwijs. Dertien jaar later maakte hij de overstap naar een cluster 4-school. Hoewel hij de eerste dag het gevoel had dat hij voor de leeuwen werd gegooid, sloot hij de leerlingen al snel in zijn hart.

Hoe herinner je je eerste dag in het speciaal onderwijs?
“Ik zou les gaan geven aan twaalf middenbouwleerlingen, maar toen ik de klas binnenkwam voelde het alsof het er vijftig waren. Er werd geschreeuwd, gerend, gegooid. Het leek wel een dierentuin. De onderwijsassistent, die de klas tijdelijk onder haar hoede had genomen omdat de invaller het niet meer zag zitten, zat onder de krassen en blauwe plekken. Ik ben midden in de klas gaan staan om iedereen te observeren en bedacht dat ik eerst voor rust en veiligheid moest zorgen. Dat deed ik door de leerlingen te verleiden met chromebooks. Ze mochten video’s kijken, zolang die geschikt waren voor de basisschool. Het bleek dé manier om ze rustig te krijgen. Vervolgens kon ik de leerlingen een voor een afgaan om kennis met ze te maken en lesjes met ze te doen. De dagen en weken erop leerde ik de leerlingen kennen en bracht ik in stapjes structuur aan. Toen dat lukte, was ik verkocht.”     

Wat is volgens jou de grootste misvatting over cluster 4-leerlingen?
“Dat het agressieve kinderen zijn waarmee geen land te bezeilen is. Cluster 4-leerlingen zijn niet onhandelbaar, het zijn kinderen die veel hebben meegemaakt en dat zie je terug in hun gedrag. Mensen zien bij deze leerlingen vaak alleen de buitenkant, terwijl daarachter een hele wereld schuilgaat.”

Welke leerling zal jou altijd bijblijven?
“Vorig jaar zat er een meisje van bijna dertien in mijn klas. Ze had het thuis niet breed en was depressief en had sombere gedachten. Ik had veel gesprekken met haar en vroeg haar wat het ergste was dat ze had meegemaakt. Haar antwoord: ‘Dat ik geboren ben.’ Ik had als volwassene heel heftig kunnen reageren. In plaats daarvan reageerde ik neutraal, waardoor zij haar verhaal kon doen. Natuurlijk was ik bezorgd, maar als ik dat zou laten blijken zou zij rekening moeten houden met mijn emoties, terwijl het om haar emoties ging. Neutraal reageren, en echt naar de leerling luisteren zijn vaardigheden die ik blijf toepassen.”

Wat heb je vervolgens gedaan?
“Het enige wat ik voor dit meisje kon doen, was er voor haar zijn. Ze kwam altijd op een veel te kleine kinderfiets naar school; haar moeder had geen geld voor een grotere. In mijn schuur stond nog een damesfiets. Toen ik de fietsenmaker over mijn leerling vertelde, knapte hij de fiets gratis op. Op de dag dat het meisje afscheid nam van onze school, zei ik dat ik nog iets voor haar had. Ze hield niet van liefdadigheid, dus gaf ik haar alleen een klein knuffeltje met daaraan een fietssleutel. Toen ze begreep wat dat betekende, balde ze haar vuisten om duidelijk te maken dat ze de fiets niet zou aannemen. Ik zei dat ik de fiets ook echt niet mee terug naar huis zou nemen. Vervolgens draaide ze zich om en vertrok. Laatst kwam ik haar tegen, op die fiets. Het gaat goed met haar.”

Hoe ondersteun je elkaar als collega’s als je zoveel meemaakt in een klas?
“Het verloop bij ons op school was hoog, dat is voor deze leerlingen verschrikkelijk. We hebben stappen ondernomen, zodat nieuwe collega’s niet meer in het diepe worden gegooid, maar in een warm bad belanden. Zo lopen we vaker bij elkaar langs om te vragen hoe het gaat en of we ergens mee kunnen helpen. Ook geven we les met de deur open, waardoor we meteen kunnen bijspringen als er iets gebeurt. En als we zien dat een collega het even niet trekt, nemen we zijn klas over zodat hij pauze kan nemen. Het is fijn dat het team nu zo hecht is en dat alle neuzen dezelfde kant op staan.” 

Bart Heeling is leraar aan SO De Aventurijn Emmen. Over zijn ervaringen in het speciaal onderwijs schreef hij het boek ‘Gewoon speciaal – Kijken vanuit kinderperspectief’.  

Werk je ook in het speciaal onderwijs en wil je daarover vertellen? Mail ons.

Meer weten?

• Wat betekent lesgeven op een cluster 4-school?
• Kalm blijven tijdens ‘lastig’ gedrag in de klas? Zo doe je dat!
• Dit zegt wetenschappelijk onderzoek over effectief handelen bij externaliserend leerlinggedrag.
• Wat je als leraar kunt doen als je te maken hebt met een depressieve leerling.