Kalm blijven tijdens ‘lastig’ gedrag in de klas? Zo doe je dat

Leerlingen die boos worden, niet luisteren of je negeren. Hoe je daarop reageert als leraar bepaalt voor een groot deel de veiligheid en sfeer in de klas. Het bewaren van kalmte is hierbij de sleutel. Christiaan Baarsma geeft trainingen aan leraren, vooral in het speciaal onderwijs. “Wanneer je snapt hoe jij door iets wordt getriggerd, kun je er controle over krijgen.”

Zeker in het speciaal onderwijs komt het regelmatig voor dat leerlingen heftig of emotioneel reageren. Hoe zorg je ervoor dat de sfeer in de klas op dat soort momenten niet escaleert? Christiaan Baarsma, schoolcoach en trainer Conscious Discipline bij Yulius legt uit dat jouw gedrag als leraar cruciaal is. “ Als het jou lukt om kalm te blijven, kun je verbinding proberen te maken met die leerling en zorgen voor een veilige omgeving.”

Verbinding maken

In de training legt Baarsma uit hoe je brein werkt op het gebied van emotieregulatie. Hij maakt daarvoor gebruik van het programma Conscious Discipline. Dit programma helpt je emoties onder controle te houden, het helpt bij het oplossen van problemen en het draagt bij aan het ontwikkelen van sociaal-emotionele vaardigheden. Uiteindelijk zorgt dat voor meer veiligheid en verbinding in de klas. Baarsma: “Wanneer je snapt hoe informatie bij jou binnenkomt, kun je ontdekken hoe jij door iets wordt getriggerd. Als je dit voortaan bij jezelf herkent, kun je er controle over krijgen en zo kalm en rustig blijven.” Die kalmte heb je nodig om te zien wat er bij een leerling gebeurt die heftig of emotioneel reageert.

Drie stadia

De training gaat uit van drie verschillende stadia van emotieregulatie. Rood staat voor geen contact kunnen maken met de leerling omdat hij of zij te erg van slag is, blauw voor een leerling die bijvoorbeeld geïrriteerd raakt of zich boos voelt, en groen voor situaties waarin het goed gaat. Een van de manieren om weer in contact te komen met een leerling die in een rode of blauwe staat verkeert, is het maken van oogcontact. Baarsma: “Uit wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat oogcontact ontzettend veel doet voor mensen, ook in het brein.” 

Bij de blauwe lijn zitten

In de zogenoemde verbindingsklas (zie video), worden de rode en blauwe kleuren gebruikt in het lokaal zelf, zodat leerlingen kunnen aangeven hoe zij zich voelen. Op de vloer zijn dan lijnen aangebracht. Als een leerling bijvoorbeeld bij de blauwe lijn gaat zitten, weet je als leraar dat die leerling verdrietig of boos is, maar nog wel wil praten. In veel klassen in het speciaal onderwijs is ook een zogeheten safe place aanwezig. Dit is een aparte ruimte waar leerlingen, die in het rode stadium zijn, zich kunnen terugtrekken en weer tot rust kunnen komen. 

Geef het goede voorbeeld

Christiaan Baarsma wil vooral dat er een verandering plaatsvindt bij de leraar. “Ga uit van het idee: doe wat ik doe en niet: doe wat ik zeg. Wees je bewuster van je eigen gedrag en geef het goede voorbeeld.” Baarsma merkt dat leraren in het speciaal onderwijs vaak wel wat gewend zijn als het gaat om afwijkend en storend gedrag. “Maar dat wil niet zeggen dat je alles maar aankunt.” Zijn advies is: vraag hulp aan collega’s en bespreek en onderzoek met elkaar waar bepaald gedrag vandaan komt en wat bepaalde triggers zijn voor leerlingen.

Tips voor het bijdragen aan een veilige en rustige sfeer in de klas:  

• Maak oogcontact met de leerling die geïrriteerd of emotioneel is, want oogcontact activeert veel gebieden in het brein.
• Doe ademhalings- en ontspanningsoefeningen met leerlingen om rustig te worden. Conscious Discipline maakt gebruik van een ster die leerlingen helpt bij het diep in en uit ademen.
• Kijk achter het gedrag van een leerling. Heeft een leerling bijvoorbeeld hechtingsproblematiek, dan snap je eerder waarom hij of zij bepaald gedrag vertoont en komt het misschien minder hard bij je binnen.

Meer weten?

• Lianne Koper, werkzaam in het speciaal onderwijs, laat zien hoe zij een prettige sfeer in haar klas creëert met behulp van orde en rust.
• Basisschool De Rossenberg in Leusden werkt met het programma Conscious Discipline.
• In deze podcast van Tjipcast bespreken Brechje Brand en Christiaan Baarsma over omgaan met lastig gedrag in de klas.