‘Geef je leerlingen de kans om uit hun denkende hoofd te stappen’

Tijdens haar LIO-stage in het praktijkonderwijs ontdekte Yvonne Kuperus (47) dat lesgeven verder gaat dan alleen kennis overbrengen. Ze leerde haar creativiteit in te zetten om echte gesprekken met leerlingen te voeren. “Leerlingen staan de hele dag ‘aan’. Met mijn gesprekken probeer ik ze even uit hun hoofd te halen.”

In deze serie vertellen leraren over een belangrijke les die ze zelf hebben geleerd. Wil je ook een inspirerend verhaal delen over je onderwijscarrière? Mail ons.

In haar lessen beeldende kunst en vormgeving is Yvonne Kuperus zich bewust van het gedrag dat leerlingen laten zien. “Wat ze thuis meemaken, nemen ze mee naar school, waardoor de les niet altijd verloopt zoals je van tevoren bedenkt. Als leraar moet je hier iets mee. Maak het bespreekbaar, stel vragen en kijk samen wat er nodig is om aan de slag te kunnen.” 

Dat betekent niet dat je hun problemen oplost, maar wel dat je iets in beweging zet door de juiste vragen te stellen. Die aanpak verwerkt Yvonne Kuperus ook in haar lessen. Ze geeft haar leerlingen de regie en laat hen zelf ontdekken hoe ze een opdracht kunnen aanpakken. “Ze leren meer door te experimenteren dan wanneer ik alles voorkauw. Daar hebben ze veel aan, want we willen leerlingen afleveren die voor zichzelf opkomen en zelfstandig keuzes durven maken.”

Het avontuur aangaan

Ook tijdens het verplichte vak ckv stimuleert Yvonne Kuperus haar leerlingen om zelf dingen te onderzoeken. Een van haar 4 havo-leerlingen zag bijvoorbeeld het nut van ckv niet in. Hij had geen zin in de opdracht: het maken van een beeldend product. “Door hem te vragen naar zijn interesses, lukte het me toch om hem te motiveren. Hij besloot een schilderij over voetbal te maken.”

Dankzij een collega met een galerie konden de ckv-leerlingen hun werk exposeren. Ook dit schilderij kreeg daar een plek. Tijdens de tentoonstelling liep de leerling trots rond. “Hij zei dat hij nooit had gedacht dat hij het maken van een schilderij leuk zou vinden. En ik was trots op hem dat hij de uitdaging was aangegaan. Ik benadruk altijd dat het proces net zo belangrijk is als het eindproduct. Iemand die al goed kan schilderen, redt zich wel zonder mij. Maar deze jongen dacht: ik kan het niet en ik wil het niet, en toch heeft hij zichzelf uitgedaagd. Door zijn inzet en het verhaal erachter was zijn schilderij qua gevoelswaarde misschien wel het allermooist van allemaal.”

Gevoelens van je aftekenen

Yvonne Kuperus blijft zichzelf continu ontwikkelen via opleidingen en cursussen. De kennis die ze heeft opgedaan tijdens de opleiding tot kleurcoach zet ze regelmatig in om met leerlingen in gesprek te gaan. Ze herinnert zich een leerling die op de eerste schooldag onrustig op haar stoel zat. In eerste instantie dacht Yvonne Kuperus dat ze misschien naar de wc moest, maar toen ze ernaar vroeg, antwoordde het meisje dat haar hoofd zo vol zat.

“Terwijl de rest van de klas aan een opdracht werkte, vroeg ik haar welke kleuren bij haar gevoel pasten. Ik stelde voor dat ze die gevoelens van zich af zou tekenen. Ze ging aan de slag en ik zag de spanning uit haar stromen.” Na afloop zei de leerling dat ze opgelucht was. Kuperus vroeg haar welke kleur haar kon helpen om te ontspannen. Ze koos roze. “Roze staat voor goed voor jezelf zorgen. Dat was een eye-opener voor haar. Ze vertelde dat ze altijd de lat heel hoog legde en dat haar spanning daar vandaan kwam.”

De volgende les droeg deze leerling een roze armbandje dat ze zelf had gemaakt. Als herinnering dat haar lat best een beetje omlaag kon. Yvonne Kuperus: “Niet iedere leerling gaat mee in mijn kleurenverhaal, dat hoeft ook niet. Dan vind ik gewoon een andere ingang.”

Ruimte om te worstelen

Volgens Yvonne Kuperus zijn er veel manieren om een leerling te bereiken. “Zoek een ingang die bij jou en je leerling past. Door het bijvoorbeeld over sporten of gamen te hebben, kun je tot meer diepgang komen.” Waar het volgens haar om draait, is dat je nieuwsgierig bent naar het verhaal achter de leerling. “Geef je leerlingen de kans om even uit hun denkende hoofd te stappen en te voelen. Wees opmerkzaam, zie de signalen die leerlingen jou geven en handel hiernaar.”  

Dat deze gesprekstechniek effect heeft, merkte ze toen een oud-leerling tegen haar zei: ‘Door de dingen die je zei, snap ik dat het anders mag en dat ik mag vertrouwen op wat goed is voor mij.’ Precies dát is wat Yvonne Kuperus hoopt te bereiken. “Natuurlijk kun je je lessen van begin tot eind volgens plan draaien, maar het leven komt er soms tussendoor. Ik vind het geen probleem om een opdracht aan te passen. Ik moedig andere leraren dan ook aan om te kijken naar wat echt moet en waar ruimte is. Gun jezelf en je leerlingen af en toe die ruimte om het zelf uit te zoeken: juist daaruit ontstaan vaak de mooiste oplossingen.”

Meer weten?

• Met een rijke leeromgeving stimuleer je creatief denken bij leerlingen.
• Een motiverend gesprek voeren met een leerling? Dat doe je zo!
• Leerlingen die leren omdat zij het zelf willen, zijn gemotiveerder en leren diepgaander, dan leerlingen die leren omdat het moet.