Verminder stress en prestatiedruk in de klas

Veel jongeren hebben last van stress en prestatiedruk. Wat kun je daar in de klas aan doen? Docent Amanda Renders-Schaak geeft tips die zorgen voor meer ontspanning bij leerlingen en studenten. 

De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving waarschuwt voor een hypernerveuze samenleving. Belangrijke oorzaken zijn de druk om steeds beter en sneller te presteren, en het stellen van hoge eisen aan jezelf en anderen. Het advies van de Raad: trap op de rem en maak ruimte voor vrije tijd. 

Ook het onderzoek Als je door de bomen het bos niet meer ziet van het Trimbos-instituut gaat in op de risicofactoren van en oplossingen voor prestatiedruk en stress onder mbo-studenten. Enkele aanbevelingen uit het onderzoek om prestatiedruk en stress te verminderen:

1. Verminder de opstapeling van verantwoordelijkheden (en daaruit voortkomende overbelasting) voor studenten.
2. Versterk de vaardigheden van de studenten zodat ze leren omgaan met prestatiedruk en stress. 
3. Versterk de sleutelrol die je als docent hebt. 
4. Bevorder erkenning en waardering van mbo-studenten en de gelijkheid tussen mbo-, hbo- en wo-studenten. 

Amanda Renders-Schaak, mbo-docent Nederlands bij Yonder, deed op haar vorige school onderzoek naar de oorzaken van prestatiedruk. “Ik wist uit onderzoek al dat prestatiedruk toeneemt per schooljaar, daarom heb ik in de brugklas geïnventariseerd of leerlingen prestatiedruk of schoolstress ervaren. Een derde van de leerlingen in de brede brugklassen – niveau vmbo tot gymnasium – gaf daar al aan geregeld of veel druk te ervaren.” 

Tip 1: Vermijd stressverhogend taalgebruik 

Renders-Schaak ontdekte ook dat het taalgebruik van een docent voor stress kan zorgen: “Let maar eens op hoe vaak je een van de volgende uitspraken doet: ‘Dit is heel makkelijk.’ Of: ‘Dat snappen jullie toch wel?’ En: ‘Dit is basiskennis, ik heb dat allang uitgelegd.’ Dit soort opmerkingen maakt het voor leerlingen lastig om aan te geven dat ze iets nog niet helemaal snappen of moeilijk vinden.”  

Tip 2: Leer ze omgaan met het maken van fouten 

Sommige scholen experimenteren met het op slot zetten van de app Magister voor ouders om Magister-stress te voorkomen. Amanda Renders-Schaak ziet dat veel docenten een toets nakijken en de cijfers in Magister zetten, zonder die te bespreken. “Leerlingen leren daardoor niet omgaan met het maken van fouten. Ik deel cijfers bewust uit in de klas, omdat ik wil zien hoe mijn studenten omgaan met het halen van een onvoldoende of een laag cijfer. We praten daarover en nemen de tijd om hierop te reflecteren. Dit werkt het beste als je zorgt voor een ontspannen sfeer. Daarom zet ik voor het uitdelen van de toets bijvoorbeeld een ontspannen muziekje op.”

Tip 3: Geen vingers meer opsteken

Een andere maatregel die Amanda Renders-Schaak heeft ingevoerd om prestatiedruk te verminderen, is dat studenten geen vingers meer mogen opsteken. “Ik geef iedereen een beurt. Anders voeren altijd dezelfde studenten – die de antwoorden al weten – het woord. De studenten die iets niet weten, steken nooit hun hand op. Zij hebben daardoor ook nooit een succeservaring en ze voelen zich niet gezien. Ik wil juist die studenten leren dat het niet erg is als ze een antwoord niet weten. Fouten maken mag en samen komen we er wel.” 

Tip 4: Zet formatief handelen in (en verminder de hoeveelheid toetsen)

Toetsen, cijfers en huiswerk worden vaak genoemd als belangrijkste oorzaken van stress en druk. Renders-Schaak is daarom anders gaan kijken naar de momenten waarop ze toetst. “Een toets is vaak een eindoordeel, maar je kunt je ook afvragen wat je dan precies in handen hebt. Ga je pas aan het einde van een periode de kennis van je klas peilen, dan ben je vrij laat als je nog wilt ingrijpen. Je moet vaak snel door met nieuwe stof. Ik zet nu vaker formatief handelen in, zodat ik eerder weet of iedereen het snapt en zodat ik mijn onderwijs nog kan aanpassen.” 

Meer weten? 

• Lees hoe je als leraar positief kunt bijdragen aan jongeren en hun mentale gezondheid. 
• Het Framework Studentenwelzijn biedt handvatten en structuur om te werken aan studentenwelzijn in het mbo.
• Het programma Welbevinden op School vraagt aandacht voor kinderen en jongeren in kwetsbare situaties (zoals nieuwkomers). 
• Het Nederlands Jeugdinstituut publiceert cijfers over prestatiedruk, het welbevinden en de mentale gezondheid van kinderen en jongeren en geeft tips voor het verminderen van prestatiedruk in het onderwijs. 
• Het boek Is het voor een cijfer? van Johannes Visser gaat over de tendens in het onderwijs om presteren belangrijker te maken dan leren.