‘Houd je aan de nieuwste inzichten in taalonderwijs en val niet terug in oude gewoontes’

Als lerarenopleider wees Erna van Koeven studenten aanvankelijk op mooie kinderboeken, omdat ze zelf zo van lezen genoot. Later ontdekte ze dat het lezen van boeken daadwerkelijk de basis vormt voor taal- en kennisontwikkeling. Samen met collega Anneke Smits bedacht ze het begrip rijke taal, waarover ze diverse boeken schreven.

Naam: Erna van Koeven
Bekend als: Hoofddocent aan hogeschool Windesheim in Zwolle (Master Educational Needs, leerroute Expert taal/dyslexie en lerarenopleiding basisonderwijs), onderzoeker en auteur van diverse onderwijsboeken.

In deze rubriek vragen we bevlogen onderwijsmensen naar hun persoonlijke missie, uitdagingen en drijfveren.

Dit is mijn onderwijsmissie:

“Het kan niet zo zijn dat kinderen op school niet leesvaardig worden, dus goed leesonderwijs is belangrijk. Toen ik jonger was, had ik nog niet zo’n uitgesproken maatschappelijke drive. Ik genoot zelf van mooie boeken en dat gunde ik iedereen. Samen met Anneke Smits deed ik onderzoek naar lezen en het werd steeds duidelijker dat boeken en teksten de basis vormen voor de taal- en kennisontwikkeling van leerlingen. Ik vind het belangrijk daarover te vertellen.”

Zo bereik ik dat:

“Het Nederlandse curriculum is lange tijd gefragmenteerd geweest, met voor elk vak een andere methode en thema’s door elkaar. Terwijl we nu weten dat langer doorlezen over een thema en praten en schrijven over dat thema leidt tot een rijkere taalontwikkeling. Taal en kennis gaan hand in hand, dus hoe meer kennis je hebt over een onderwerp, hoe meer taal je ontwikkelt. Vanaf 2012 schreven Anneke Smits en ik hierover de blog Geletterdheid en schoolsucces. We werden steeds vaker op scholen uitgenodigd om lezingen te geven. In 2020 verscheen ons boek Rijke taal, over taaldidactiek in het basisonderwijs, waarin we de taaldomeinen niet apart behandelen, maar in samenhang met elkaar.”

Dit is de grootste uitdaging:

“Dat we vasthouden aan de nieuwste inzichten in taalonderwijs en niet terugvallen in oude gewoontes. Ik zie dit bijvoorbeeld gebeuren bij de aanpak LIST-Lezen. Leerlingen leren er goed mee lezen, maar sommige scholen vervallen na een tijdje toch weer in het oefenen van losse woordjes. Of ze durven er niet op te vertrouwen dat je met Focus op begrip leesbegrip ontwikkelt en kiezen toch weer voor een methode begrijpend lezen. Ze vinden het blijkbaar te spannend om zonder methode te werken.”

Deze misvatting over het leesonderwijs wil ik rechtzetten:

“Het zijn er meerdere. Bijvoorbeeld dat je na groep 3 directe instructie moet blijven geven in het lezen van losse woorden. Dit wordt nog veel gedaan, terwijl onderzoek laat zien dat het niet zinvol is. Je kunt je tijd maar een keer besteden, ik zou daarom inzetten op begeleid hardop lezen in groep 4 en vrij lezen daarna. Een andere misvatting is dat je in woordenschatonderwijs losse woordbetekenissen zou moeten aanleren. Die leren kinderen vanzelf als je boeken en teksten met ze leest en bespreekt over interessante thema’s.”

Als ik één ding mag veranderen in het onderwijs:

“Een paar jaar geleden zou ik gezegd hebben dat lezen en schrijven en de zaakvakken aan elkaar gekoppeld moeten worden, maar dat gebeurt al steeds vaker. Gelukkig durven veel scholen het inmiddels aan om anders te werken aan taal.”

Meer weten?

• De wereld in kinderboeken – leesbevordering in de klas, waarvan Erna van Koeven co-auteur is, geeft tips voor jeugdboeken die aansluiten op de zaakvakken.
• Op het blog Geletterdheid en schoolsucces schrijven Erna van Koeven en Anneke Smits regelmatig over ontwikkelingen in het onderwijs. 
• Lees hoe je de samenhang tussen taal- en zaakvakken kunt versterken.
• Leraren die zelf lezen zijn een belangrijk rolmodel voor hun leerlingen. Daarom onderzoekt hogeschool de Kempel hoe je leraren meer kunt laten lezen.
• De database van de Taalunie staat vol rijke teksten en is goed te doorzoeken. Bijvoorbeeld als je op zoek bent naar teksten die voorbijkomen in de zaakvakken.
• Onderwijskennis geeft handvatten om taal te integreren in andere vakken in het po. Met verwijzingen naar wetenschapspublicaties die aantonen dat taal in de context van een vak het vak en de taal meer betekenis geven.