Beeldbegeleiding ook geschikt als opleidingsdidactiek
Beeldbegeleiding is een krachtige methodiek waarmee je als leraar je handelen kunt verbeteren. Beeldbegeleiding wordt ook op groepsniveau gebruikt door studenten aan de pabo. Aan de hand van videobeelden bespreken de studenten elkaars lessen en leren zij van elkaar.
Beeldbegeleiding (voorheen School Video Interactie Begeleiding) was in eerste instantie ontwikkeld voor coaching van individuele leraren. Op basis van de methodiek Beeldbegeleiding ontwikkelde Vincent Klabbers, docent rekenen-wiskunde op Hogeschool De Kempel, een nieuwe toepassing. Hierbij wordt beeldbegeleiding op groepsniveau ingezet als opleidingsdidactiek.
Tijdens de lessen van Vincent Klabbers speelt beeldbegeleiding een belangrijke rol. Zijn studenten gebruiken videobeelden uit de praktijk als basis voor reflectie op het eigen handelen. Voordelen zijn dat de koppeling tussen theorie en praktijk sterker wordt, studenten hun competentiegevoel versterken en studenten leiding geven aan hun eigen leerproces.
Beeldbegeleiding gebruiken bij plenaire lessen en intervisiegroepen
Beeldbegeleiding is goed te gebruiken bij plenaire lessen en intervisiegroepen. In de video vertellen studenten hoe zij dit ervaren en wat ze ervan leren. In de plenaire lessen analyseren de pabo-studenten bijvoorbeeld videobeelden van rekenlessen uit hun eigen stagepraktijk. De docent stelt vragen en verwijst naar de video. Hij fungeert als rolmodel en laat zien hoe de studenten zich kunnen verbeteren.
Ook in intervisiegroepen is het gebruik van beeldmateriaal nuttig. Hierbij is geen docent aanwezig. In intervisiegroepen leren en reflecteren de studenten met elkaar. Om de beurt brengen de studenten filmfragmenten in die gemaakt zijn in de stageklas. Ze benoemen allereerst wat ze horen en zien en vooral wat er sterk is aan het handelen van de student die de beurt heeft. Ze leren niet alleen van de tips die zij krijgen voor hun eigen leervragen, maar ook van de leervragen van anderen.
Beeldbegeleiding als opleidingsdidactiek
Als studenten bij iedere bijeenkomst gebruikmaken van beide werkvormen ontstaat een opbouw van het zelfsturend vermogen, zowel individueel als in teamverband. De combinatie van beide werkvormen heeft bovendien het praktische voordeel dat groepen relatief groot kunnen zijn terwijl studenten ook intensief kunnen leren in de intervisiegroepen.
Beeldbegeleiding planmatig en cyclisch inzetten
De leervraag is steeds het vertrekpunt en de leidraad in het leerproces. Opnames van de onderwijspraktijk worden gevolgd door momenten van reflectie. Dit patroon herhaalt zich enkele keren zodat er een groei ontstaat die ook zichtbaar wordt in een volgende video-opname. Een cyclisch proces is essentieel wanneer je vaardigheden duurzaam wilt verankeren.
Leren feedback geven met het GROW-model
Het GROW-model van Whitmore geeft structuur aan het planmatig leren met filmbeelden. De vragen in het model zijn verhelderend en bieden houvast in een gesprek. Om het probleem te verhelderen en om handelingsalternatieven te vinden, is het belangrijk om de gecoachte student te activeren met de vragenserie.
Tips voor docenten om beeldbegeleiding goed in te zetten
Vertrouwen in de ontwikkeling van leraren en leerlingen is de basis van beeldbegeleiding. Studenten leren van de docent hoe zij vanuit meerdere perspectieven naar beelden kunnen kijken en hoe zij op een positieve constructieve manier feedback kunnen geven. Dit vraagt om een professionele en integere houding. Enkele tips voor de docent/beeldbegeleider om beeldbegeleiding succesvol in te zetten:
- Creëer veiligheid: een gevoel van veiligheid is voorwaardelijk om tot leren te komen
- Goed voorbeeld doet volgen: analyseer samen met studenten de beelden en oefen hoe je op een constructieve manier feedback geeft. De docent moet zelf het rolmodel zijn en de dialoog ondersteunen zodat de kwaliteit van de feedback hoog blijft.
- Activeren gaat voor compenseren: zorg voor interventies die de ander aan het denken zet. Een docent of medestudent die dit doet, neemt een coachende rol aan. Compenseren is uitleg geven. Soms is dit effectief maar het gevaar hiervan is dat je informatie geeft die de ander niet bereikt.
- Zoom in op filmbeelden: de filmopname maakt het mogelijk dat je stukjes van de werkelijkheid meerdere keren bekijkt en zelf een micro-analyse toepast. Het is de kunst om in het beeld te zien en te horen wat de antwoorden zijn op gestelde vragen.
- Verdeel de aandacht in de les: zorg voor een goede verdeling voor de inbreng van de student die aan de beurt is en zijn medestudenten.
- Reflecteer op verschillende niveaus: zowel op inhoud (gericht op de leerintenties) als op de wijze waarop je als groep met behulp van beeldbegeleiding leert (kwaliteit van feedback).
Beeldbegeleiding ook in toetsvorm
Bij studieonderdelen waarbij beeldbegeleiding wordt ingezet, is de toetsvorm aangepast aan de didactiek. Studenten maken videomontages waarop zichtbaar is hoe het handelen in de praktijk is verbeterd. Door trefwoorden met vaktaal toe te voegen aan de videomontage bewijzen de studenten dat zij bewust bekwaam zijn. Doordat het leerproces en de toetsvorm beiden gebaseerd zijn op beeldbegeleiding, maakt dit de didactiek extra krachtig.
Brede toepasbaarheid van beeldbegeleiding
Beeldbegeleiding kan heel goed gebruikt worden in andere vormen van opleidingsonderwijs zowel op mbo- als hbo-niveau. Steeds wanneer er een handelingscomponent in een opleiding aanwezig is die je kunt filmen, heeft beeldbegeleiding meerwaarde. Daarnaast kunnen basisscholen beeldbegeleiding gebruiken voor schoolontwikkeling en coaching. Bijeenkomsten voor het hele team kunnen worden afgewisseld met intervisie in kleine groepen.
Meer weten?
- Lees het artikel van Vincent Klabbers: Beeldbegeleiding als opleidingsdidactiek.
- Lees Bewust bekwaam met beeldbegeleiding over hoe leraar Janneke een coachingstraject doorloopt met behulp van beeldopnames.
- De methodiek Kijken met kinderen leert leerlingen reflecteren met videobeelden. Leerlingen formuleren hun eigen leerdoel gekoppeld aan het doel van de groep.
