Professionele ruimte: de basis voor het uitoefenen van je beroep
‘Professionele ruimte’ is de ruimte voor de leraar om zijn expertise te benutten ten gunste van onderwijskwaliteit. Het gaat dan om de ruimte om te beslissen ten aanzien van onderwijsinhoud, onderwijsinrichting (didactisch, pedagogisch en organisatorisch) en professionele ontwikkeling.
Professionele ruimte is voor leraren de basis voor het uitoefenen van hun beroep. Het gaat over hoe zij, samen met de collega’s in het team, het onderwijs vorm geven. Het gebruiken van die professionele ruimte is de laatste jaren wat in de knel gekomen door steeds meer voorschriften, ook voor het handelen in de klas/groep. Gelukkig keert het tij. Er wordt steeds nadrukkelijker een beroep gedaan op het vakmanschap van de leraar en op de inzichten en overtuigingen die de leraren hebben over goed onderwijs.
Het tweede aspect van professionele ruimte, de regie op de eigen professionele ontwikkeling, past bij zowel de professionaliteit die leraren hebben, als bij de inzichten over een leven lang leren. En er is natuurlijk een relatie met het lerarenregister. Individueel of samen met je collega’s je deskundigheid vergroten. Door studies, door het bijwonen van lezingen en seminars, maar zeker ook door het gebruiken van je eigen deskundigheid en die van je collega’s.
Peer review
Voor het geven van goed onderwijs is het belangrijk regelmatig even stil te staan bij en na te denken over uw eigen doen en laten. Het is fijn en heel waardevol als een collega u hierbij kan helpen. Samen het gesprek aangaan is een goede manier van reflecteren op de lespraktijk.
Wanneer leraren op regelmatige en gestructureerde wijze het gesprek over hun onderwijspraktijk aangaan, is er sprake van peer review. Deze gesprekken kunnen veel informatie en inzicht bieden. U hoort en/of ziet originele of verrassende dingen; wellicht doet u nieuwe ideeën en kennis op en blijft u zich op een interessante en plezierige manier ontwikkelen, wat uiteindelijk terug te zien is in uw lessen.
Als u zelf met peer review aan de slag wilt, kunt u dat zo groot of zo klein aanpakken als u dat zelf wilt. Alle vormen van peer review kunnen door leraren op eigen initiatief worden vorm gegeven.
Daarnaast kan peer review een plaats krijgen in het beleid van de school. Als u peer review wilt introduceren bij uw collega’s is het raadzaam rekening te houden met een aantal succesfactoren en randvoorwaarden die door onderzoekers zijn afgeleid uit praktijkervaringen van een groot aantal scholen.
Wanneer u daadwerkelijk aan de slag gaat met peer review, kunt u kiezen uit:
- Collegiale en interscolaire consultatie:
Het doel bij deze vorm is het oplossen van een probleem binnen de lespraktijk. U kunt met enkele collega’s, maar ook binnen netwerken van leraren buiten uw eigen school, hierover spreken.
- Intervisie:
Het uitwisselen van ervaringen staat bij deze vorm centraal. Het kan erg leerzaam zijn om de verschillende belevenissen van u en uw collega’s onderling te bespreken.
- Collegiale visitatie:
De bedoeling is dat directe collega’s elkaar een spiegel voorhouden. Bij deze vorm van reflectie wordt gebruik gemaakt van lesobservaties: collega’s kijken bij elkaar in de les en geven vervolgens feedback op de punten die de ontvangende leraar vooraf zelf heeft bepaald. Het gaat hierbij om wederkerig leren: zowel de observerende als de uitvoerende leraar leert van deze activiteit.
- Collegiaal onderwijs ontwikkelen: Met een collega overlegt u hoe het onderwijs beter of anders kan worden. Gezamenlijk bepaalt u het onderwerp. Na een lesbezoek wordt het onderwerp verder gespecificeerd en gaat u gezamenlijk aan de slag om ideeën te ontwikkelen om het onderwijs te veranderen.
Een uitgebreide en methodisch goed uitgewerkte vorm is Lessenstudie. Hierbij wordt lesbezoek afgewisseld met gezamenlijk voorbereiden van een les. Dit gebeurt in een kleine groep leraren volgens een vaste cyclus.
- Interscolaire visitatie: Bij interscolaire visitatie draait het om het uitwisselen van kennis met externen, dat wil zeggen collega’s van andere scholen die u een spiegel voorhouden. Een groep leraren (en leidinggevenden) gaan bij een (collega-) school op bezoek voor het observeren van enkele lessen en het geven van feedback.
Video’s met praktijkvoorbeelden en onderzoek op leraar24.nl:
- Professionele ruimte in het po
- Professionele ruimte in het vo
- Creëren juiste schoolklimaat
- Professionele ruimte, praktijkvoorbeeld: mediawijsheid
- Professionele ruimte, een praktijkvoorbeeld: digitalisering
- Professionele ruimte, een praktijkvoorbeeld: technieklessen
- Professionele ruimte: mondelinge taalvaardigheid
- Onderzoek naar professionele ruimte
- Onderzoek: inzicht in professionele ruimte
