Kleuters voorbereiden op rekenen voorkomt latere vertraging

NRO bijgewerkt op 8 juni 2021

Leerlingen in groep 3 bereiken niet altijd het gewenste rekenniveau. Een belangrijke oorzaak kan zijn dat ze zich de voorbereidende rekenvaardigheid niet voldoende hebben eigengemaakt. Als je kleuters hier extra in ondersteunt, hebben ze daar later veel profijt van.

Deze video kan worden embed
Embedcode<iframe width="440" height="270" src="https://www.leraar24.nl/api/video/217995980/embedded/op-weg-naar-rekenen/" frameborder="0" allowscreen></iframe>

Voordat kinderen naar groep 1 van het basisonderwijs gaan, doen ze al veel ervaring op met getallen en hoeveelheden. Denk bijvoorbeeld aan spelletjes op de iPad, smartphone of met dobbelstenen, gesprekjes tijdens het eten en televisieprogramma’s als ‘Sesamstraat’. In groep 1 en 2 wordt deze informele kennis aangevuld.

Rekendeskundigen zijn het met elkaar eens over welke verschillende voorbereidende rekenvaardigheden jonge kinderen zich eigen zouden moeten maken. Als ze deze vaardigheden goed ontwikkelen, helpt dat bij het daadwerkelijke rekenen in groep 3. Vooral de ontwikkeling van het tellen vormt een belangrijk onderdeel van de voorbereidende rekenvaardigheid en is essentieel voor het verwerven van de verdere rekenvaardigheid.

Hoe ondersteun je tellen in de kleuterklas?

De ontwikkeling van het tellen komt tot stand in verschillende fasen van de kleuterleeftijd:

In groep 1 moet de leraar aandacht besteden aan het ordenen van de voorwerpen tijdens het tellen. Bijvoorbeeld een voorwerp wegschuiven nadat het bijbehorende getal is genoemd of de te tellen voorwerpen aanwijzen.
Rond de overgang van groep 1 naar groep 2 komt de aandacht voor het resultatief tellen: de leerling weet dat het tellen met 1 moet beginnen, maar ook dat het alle voorwerpen slechts eenmaal mag tellen én dat het laatstgenoemde telwoord de totale hoeveelheid is.
In de loop van groep 2 komt de kleuter tot resultatief verkort tellen. Dat is niet meer vanzelfsprekend bij 1 beginnen met tellen, maar bijvoorbeeld bij het zien van 5 rode en 2 witte kralen op een rekenrekje de 5 als vaststaand deel van het geheel herkennen en van daaruit doortellen: 5, 6, 7.

Waarom is tellen zo belangrijk?

Opvallend is dat bij veel kinderen, die op latere leeftijd (9 of 10 jaar oud) rekenen moeilijk vinden, het resultatief verkort tellen nog niet (goed) ontwikkeld is. Deze kinderen blijven bij optel- en aftreksommen hardnekkig tellen en dan ook nog steeds beginnend met 1. Zo wordt 6+2 opgelost door de telrij te benoemen en veelal tegelijkertijd de bijbehorende vingers te gebruiken.

Wat kun je doen als die rekenvaardigheid niet op gang komt?

Hoewel er steeds meer aandacht is voor individuele verschillen, wordt in groep 1 en 2 nog weinig systematisch onderwijs gegeven in voorbereidende rekenvaardigheid. Ook als dit wel gebeurt zijn er kleuters die de voorbereidende rekenvaardigheid onvoldoende beheersen. Voor deze kleuters is een leerlijn met een eenduidige opbouw en gerichte instructie en al dan niet begeleide oefening nodig, zoals in het programma ‘Op weg naar rekenen’ (Van Luit & Toll, 2013) is uitgewerkt. Onderzoek toont aan dat deze aanpak bij veel kleuters werkt.

Meer weten?

Met deze activiteiten leg je in de kleuterklas een basis voor voorbereidend rekenen
Lees hoe prentenboeken een bijdrage kunnen leveren aan de rekenvaardigheden van kleuters
Met praktische spelletjes en goed observeren kun je als leraar inschatten of de ontwikkeling van getalbegrip naar wens verloopt.
Ook voor het leesonderwijs in groep 3 en 4 heeft het voordelen als je bij de kleuters extra ondersteuning biedt. Eva van de Sande deed onderzoek naar de ondersteuning van executieve functies van kleuters en de voordelen op het leesonderwijs.