Differentiatie is ook effectief voor rekenonderwijs in het mbo
Binnen het mbo zijn er grote verschillen in rekenvaardigheid. Vaak is er bij studenten sprake van rekenangst en weerstand tegen rekenen. Hoe geef je goed rekenonderwijs aan zo’n diverse groep? Het antwoord ligt in differentiëren. In het primair onderwijs is differentiatie heel gebruikelijk. Uit onderzoek blijkt dat differentiatie in het rekenonderwijs ook voor het mbo heel effectief kan zijn.
In het mbo wordt pas sinds 2010 rekenles gegeven. De eerste rekenprestaties van mbo-studenten vielen echter tegen en de onderlinge verschillen in rekenvaardigheid bleken groot. Daarom gingen mbo-opleidingen op zoek naar manieren om het rekenonderwijs te versterken. Dat gebeurde onder andere in samenwerking met de Universiteit Utrecht. In het onderzoek ‘differentiatie in de rekenles in het mbo’ stond de vraag centraal of ervaringen en modellen voor differentiatie uit het primair onderwijs ook bruikbaar zijn in het mbo. Dat bleek inderdaad het geval. Een model bleek bijzonder effectief: interne convergente differentiatie.
Differentiëren is niet makkelijk
Differentiëren is niet makkelijk en bovendien iets waar docenten in het mbo tot voor kort weinig ervaring in hadden. In het mbo was van oudsher minder aandacht voor differentiatie dan in het primair onderwijs. Dat gold zeker voor het rekenonderwijs, omdat rekenen voor veel docenten een relatief nieuw vak was. Ze waren nog onvoldoende bijgeschoold in rekendidactiek om zowel de vakdidactische als de differentiatievaardigheden te beheersen.
Het model van interne convergente differentiatie
Tijdens het onderzoek naar de effectiviteit van differentiatie in het rekenonderwijs volgden docenten eerst een cursus ‘differentiëren in de rekenles’ gebaseerd op het model van interne convergente differentiatie uit het primair onderwijs. Interne convergente differentiatie betekent dat er wordt gedifferentieerd in de klas (intern) en niet klasoverstijgend. En dat er wordt gestreefd naar een minimumniveau van kennis of vaardigheden voor alle leerlingen (convergent). Leerlingen werken dus niet vanuit hun eigen niveau (divergent).
Een les die volgens dit model wordt opgezet bestaat uit een aantal fasen, waarbij elke fase mogelijkheden biedt om in te spelen op de verschillen tussen studenten:
1. Instructiefase
De instructiefase begint met een starter. Hierin kan de docent het niveau van de verschillende studenten bepalen. Daarna volgt een interactieve groepsinstructie. Zwakkere rekenaars krijgen hierna nog een verlengde instructie.
2. Verwerkingsfase
Het grootste deel van de groep gaat individueel of groepsgewijs oefenen tijdens de verwerkingsfase. Na de verlengde instructie gaan ook de minder goede studenten aan de slag.
3. Afsluiting
Elke les begint centraal en eindigt ook weer centraal met een gezamenlijke afsluiting.
Een effectief model
Interne convergente differentiatie is bewezen effectief. Studenten van docenten die het model hanteren, ontwikkelen betere basisrekenvaardigheden. Bovendien biedt het model docenten houvast. Ze beschikken over een groter repertoire aan middelen om rekening te houden met verschillen tussen studenten. En zijn zich bewuster van het belang van een goede opbouw van de les.
Tips voor het differentiëren in de rekenles
Wil je zelf aan de slag met differentiëren in de rekenles? Gebruik dan de volgende tips:
- Hanteer een vaste lesopbouw waarin ruimte is om op verschillende manieren in te spelen op verschillen tussen studenten.
- Stel per les een of meerdere minimumdoelen vast.
- Ontwerp lessen samen met collega’s en bespreek ook de uitvoering van de lessen samen.
- Maak gebruik van verschillende verwerkingsopdrachten voor studenten met verschillende rekenniveaus.
- Hanteer niet meer dan drie rekenniveaus, bijvoorbeeld: zwak, gemiddeld, sterk.
- Stel bij elk nieuw onderwerp vast over welke voorkennis de studenten beschikken en maak een inschatting van hun rekenniveau voor het betreffende onderwerp.
- Laat studenten regelmatig samenwerken en varieer daarbij de groepsindeling. Bijvoorbeeld naar niveau of interesse.
Meer weten?
- Lees het artikel Rekenles lastige opgave over rekenen in het mbo op canonberoepsonderwijs.nl (2017).
- Wil je meer weten over het onderzoek naar differentiëren bij rekenen in het mbo? Lees dan de achtergrondinformatie bij het onderzoek (2016).
- Download het artikel Differentiatie in het basisonderwijs. Meer leeropbrengst door betere afstemming op de website van de Hogeschool Utrecht.
- Meer over het verschil tussen convergente en divergente differentiatie lees je in Leren leerlingen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs beter met convergente of divergente differentiatie? bij de Kennisrotonde (2016).
