21e-eeuwse vaardigheden: leerlingen voorbereiden op de toekomst
Om mee te komen in de huidige kennis- en informatiemaatschappij heb je aan taal, rekenen en andere traditionele schoolvakken niet langer genoeg. Kritisch leren denken, creatief problemen leren oplossen en met een computer en andere digitale middelen omgaan, zijn minstens zo belangrijk. In de praktijk blijkt het voor scholen lastig op om een structurele manier aandacht te geven aan dit soort vaardigheden. In dit artikel laten we zien hoe je kunt beginnen met het verwerken van 21e-eeuwse vaardigheden in je lesprogramma.
Wat zijn nou eigenlijk de 21e-eeuwse vaardigheden? Kennisnet en het Nationaal Expertisecentrum Leerplanontwikkeling (SLO) ontwikkelden er een model en een bijbehorende definitie: ‘21e-eeuwse vaardigheden zijn generieke vaardigheden en daaraan te koppelen kennis, inzicht en houdingen die nodig zijn om te kunnen functioneren in en bij te dragen aan de kennissamenleving.’ Het gaat concreet om 11 competenties:
- Communiceren
- Samenwerken
- Probleemoplossend vermogen
- Creativiteit
- Kritisch denken
- Sociale en culturele vaardigheden
- Ict-basisvaardigheden
- Informatievaardigheden
- Mediawijsheid
- Computational thinking
- Zelfregulering
Er is vaak verwarring over de term 21e-eeuwse vaardigheden en digitale geletterdheid. De competenties ict-basisvaardigheden, informatievaardigheden, mediawijsheid en computational thinking vormen samen het begrip digitale geletterdheid. Digitale geletterdheid is daarmee onderdeel van de 21e-eeuwse vaardigheden.
Stappenplan 21e-eeuwse vaardigheden
Met alleen computerles ben je er niet als je aandacht wilt besteden aan 21e-eeuwse vaardigheden in de klas. Hoewel er inmiddels verschillende lesmethodes voor op de markt zijn, kun je als leraar ook zonder die methodes zorgen dat 21e-eeuwse vaardigheden onderdeel worden van je lesprogramma. We beschrijven hieronder de 4 stappen die je daarvoor moet zetten.
1. Bepaal waar je staat als leraar
De kans is groot dat je nu – deels onbewust – al bezig bent met 21e-eeuwse vaardigheden in de les. Wil je dat structureler doen? Dan is het belangrijk om te weten waar je nu staat. Het SLO ontwikkelde speciaal voor leraren een quickscan. Met deze quickscan kun je achterhalen hoeveel aandacht je nu zelf aan 21e-eeuwse vaardigheden besteedt en aan welke vaardigheden je aandacht besteedt. Via de quickscan kun je jezelf ook vergelijken met je collega’s. Download de quickscan voor leraren op slo.nl.
2. Bepaal waar je leerlingen staan
Nu je weet waar je zelf staat, is het ook handig om te weten in hoeverre je leerlingen de vaardigheden beheersen. Rubics zijn een effectieve manier om dat te achterhalen. Rubrics zijn beoordelingsschalen. Hiermee kun je verschillende onderdelen van een vaardigheid beoordelen zoals actief luisteren bij samenwerken. Een compleet ingevulde rubric geeft een goed beeld van de mate waarin een leerling een vaardigheid beheerst. Meer informatie over het bouwen van rubrics is te vinden op de website leerling2020.nl.
3. Ontwikkel jezelf
Als je aan de slag wil met 21e-eeuwse vaardigheden in de les, is het goed om zelf goed te begrijpen wat de vaardigheden inhouden. Voor de competenties informatievaardigheden, computational thinking, mediawijsheid en beeldgeletterdheid ontwikkelde Kennisnet online workshops speciaal voor leraren. In deze workshops leer je wat een vaardigheid inhoudt en hoe je er zelf mee aan de slag kunt in de les:
- Ga naar de workshop Informatievaardigheden
- Ga naar de workshop Computational thinking
- Ga naar de workshop Mediawijsheid en beeldgeletterdheid
4. Leerlijnen, leerplannen en lesmateriaal
Het SLO biedt veel materiaal om scholen te helpen 21e-eeuwse vaardigheden steviger te verankeren in hun leerdoelen en -plannen. Op hun website vind je naast een heldere beschrijving van alle vaardigheden ook leerlijnen en voorbeelden van leerplankaders en voorbeelden van lesmateriaal.
- Vind alles over digitale geletterdheid op het vakportaal digitale geletterheid op slo.nl
- Bezoek het thema 21e-eeuwse vaardigheden op slo.nl voor bronnen en voorbeeldmateriaal voor de overige vaardigheden.
- Download het model 21e-eeuwse vaardigheden op kennisnet.nl.
De informatie op slo.nl en het vaardighedenmodel bieden voldoende mogelijkheden om tot lesideeën te komen voor het werken aan 21e-eeuwse vaardigheden. Je kunt daarnaast op internet nog veel meer websites, tools, spellen, boeken en programma’s vinden, die je kunt gebruiken als je aan de slag wilt met 21e-eeuwse vaardigheden in je lessen.
- Het artikel Met je smartphone het bos in bevat tips voor leraren in het po over hoe leerlingen de natuur kunnen ontdekken met een smartphone.
- Met het burgerschapsspel Terra Nova bouwen leerlingen hun eigen mini-maatschappij bouwen in de klas.
- Op de website webdetective.nl van de samenwerkende openbare bibliotheken kunnen middelbare scholieren aan hun informatievaardigheden werken.
- Download de publicatie Dat kan bij ons wel over mbo-instellingen waar studenten werken aan algemene vaardigheden door echte opdrachten voor bedrijven te vervullen.
- Lees het interview met Pieter van Klaveren van het SintLucas in Eindhoven over de kansen die makeronderwijs biedt om aan vaardigheden te werken.
- Luister naar de Kennisnet podcast Verbeter de online informatievaardigheden van leerlingen met deze tips.
- Een definitie van digitale geletterdheid en concrete lestips vind je in Werken aan digitale geletterdheid: van visie naar praktijk op de website van Kennisnet.
