21e-eeuwse vaardigheden: leerlingen voorbereiden op de toekomst

Scholen werken steeds vaker aan de 21e-eeuwse vaardigheden van hun leerlingen. Vaak wordt van 21e-eeuwse vaardigheden gesproken in de context van digitalisering, globalisering en individualisering. De vaardigheden zouden leerlingen moeten uitrusten voor een toekomst die nog niet goed te voorzien is, maar die naar verwachting steeds sneller zal veranderen en die in een steeds hoger tempo aanpassing van mensen verwacht.

Het Nationaal Expertisecentrum Leerplanontwikkeling (SLO) definieert 21e-eeuwse vaardigheden als ‘generieke vaardigheden en daaraan te koppelen kennis, inzicht en houdingen die nodig zijn om te kunnen functioneren in en bij te dragen aan de kennissamenleving.’ In 2016 publiceerden Kennisnet en SLO een nieuw model voor 21e-eeuwse vaardigheden.

Het gaat om de volgende vaardigheden:

• Communiceren: doelgericht boodschappen kunnen overbrengen en begrijpen
• Samenwerken: het samen realiseren van een doel en anderen daarbij kunnen aanvullen en ondersteunen
• Probleemoplossend vermogen: het vermogen om een probleem te herkennen en daarna tot een plan te komen om het probleem op te lossen
• Creativiteit: het vermogen om nieuwe en/of ongebruikelijke maar toepasbare ideeën voor bestaande vraagstukken te vinden
• Kritisch denken: het vermogen om zelfstandig te komen tot weloverwogen en beargumenteerde afwegingen, oordelen en beslissingen
• Sociale en culturele vaardigheden: het vermogen om effectief te kunnen leren, werken en leven met mensen van verschillende etnische, culturele en sociale achtergronden
• Ict-basisvaardigheden: de kennis en vaardigheden die nodig zijn om de werking van computers en netwerken te begrijpen en er ook mee om te kunnen gaan
• Informatievaardigheden: een informatiebehoefte kunnen signaleren en analyseren, en op basis hiervan relevante informatie zoeken, selecteren, verwerken en gebruiken
• Mediawijsheid: de kennis, vaardigheden en mentaliteit die nodig zijn om bewust, kritisch en actief om te gaan met media
• Computational thinking: problemen zo kunnen formuleren dat het mogelijk wordt om een computer of ander digitaal gereedschap te gebruiken om daarmee het probleem op te lossen
• Zelfregulering: zelfstandig handelen en daarvoor verantwoordelijkheid nemen in de context van een bepaalde situatie/omgeving, rekening houdend met de eigen capaciteiten

Een uitgebreide omschrijving van de vaardigheden, maar ook voorbeeldmaterialen en sjablonen voor leerplannen en leerdoelen vind je op slo.nl.

Zin en onzin van 21e-eeuwse vaardigheden

Er is veel discussie over wat leerlingen van vandaag nu precies moeten leren om goed voorbereid te zijn op de toekomst. Hebben ze daarbij meer aan kennis of aan vaardigheden? Wat is daarbij een goede balans tussen de twee? Onderwijspedagoog Gert Biesta wijst er in het artikel (On)zin van 21e-eeuwse vaardigheden (2016, alleen voor abonnees HJK) op dat de vaardigheden voor een groot deel gericht zijn op aanpassen of overleven in een nog onbekende toekomst. Hij merkt op dat het belangrijk is om hiernaast voldoende oog te blijven houden voor ‘goed leven’ en goed samenleven in die toekomst.

Aan de slag met 21e-eeuwse vaardigheden

Wil je weten in hoeverre er in je school- of klascurriculum aandacht is voor 21e-eeuwse vaardigheden? En waar de sterke en zwakke punten zitten in het curriculum? SLO ontwikkelde quickscans om die vragen te beantwoorden.

Online workshops digitale geletterdheid voor leraren

Digitale geletterdheid is de combinatie van de vaardigheden ‘ict-basisvaardigheden’, ‘informatievaardigheden’, ‘computational thinking’ en ‘mediawijsheid’. Wil je meer weten over de vaardigheid ‘digitale geletterdheid’? Kennisnet ontwikkelde drie online workshops waarmee leraren aan de slag kunnen.

1. Informatievaardigheden
2. Computational thinking
3. Mediawijsheid en beeldgeletterdheid

21e-eeuwse vaardigheden in de les

Op internet vind je veel websites, tools, spellen, boeken en programma’s die je kunt gebruiken als je aan de slag wilt met 21e-eeuwse vaardigheden in je lessen.

• Leraren in het po kunnen hun leerlingen bijvoorbeeld met smartphones het bos laten ontdekken
• Met het spel Terra Nova bouwen leerlingen hun eigen mini-maatschappij
• Op webdetective.nl  kunnen middelbare scholieren aan hun informatievaardigheden werken
• Op veel mbo-instellingen werken studenten aan algemene vaardigheden door echte opdrachten voor bedrijven te vervullen
• Maar ook makeronderwijs biedt kansen om aan vaardigheden te werken

In de publicatie Vakmanschap in de 21e-eeuw lees je meer over hoe mbo-opleidingen studenten voorbereiden op de hedendaagse arbeidsmarkt en welke vaardigheden daarbij aan de orde komen.

Als je het vaardighedenmodel erbij pakt kun je zelf ook lesideeën verzinnen waarmee je werkt aan de vaardigheden van leerlingen.

Beoordelen en evalueren

Als je wilt toetsen in hoeverre je leerlingen de vaardigheden beheersen, kun je rubrics gebruiken. Rubrics zijn beoordelingsschalen. Hiermee kun je verschillende onderdelen van een vaardigheid beoordelen zoals actief luisteren bij samenwerken. Een compleet ingevulde rubric geeft een goed beeld van de mate waarin een leerling een vaardigheid beheerst.