Hoe verloopt de sociaal-emotionele ontwikkeling op de basisschool?
In de eerste 20 jaar van hun leven maken kinderen zich fundamentele levensvaardigheden eigen. Hun sociaal-emotionele ontwikkeling vindt voor een deel plaats op de basisschool. Als leerkracht heb je daar veel invloed op. Lees meer over de onderdelen van sociaal-emotionele ontwikkeling en het creëren van een veilig pedagogisch klimaat.
In de basisschoolperiode ontwikkelt een kind zich tot een sociaal wezen dat op een fijne en evenwichtige manier met zichzelf en anderen leert omgaan. De sociaal-emotionele ontwikkeling draait om zelfbewustzijn, een positief zelfbeeld en het aangaan van relaties. Kinderen leren zich in te leven in anderen, samen te werken en op een constructieve manier om te gaan met verschillen en conflicten. Ze bouwen aan hun vermogen om eigen keuzes te maken, op hun gedrag te reflecteren en hun zelfvertrouwen en weerbaarheid te versterken binnen de groep.
5 kernen van sociaal-emotionele ontwikkeling
SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, verdeelt de sociaal-emotionele ontwikkeling in vijf kernen. Ieder kind is uniek en zal zich verschillend ontwikkelen. Daarom gaan de beschrijvingen uit van gemiddelden.
1. Besef van jezelf
Leerlingen leren hun gevoelens te herkennen en te benoemen. Daarbij is het van waarde dat ze inzicht krijgen in hun eigen kwaliteiten en ontdekken hoe ze die kunnen inzetten in het dagelijks leven. Ook leren ze accepteren dat ze niet overal even goed in hoeven te zijn als anderen. Het draait om het opbouwen van een positief zelfbeeld.
2. Zelfmanagement
Leerlingen leren dat zij hun eigen gedrag kunnen sturen. Hieronder vallen vaardigheden als geconcentreerd werken, plannen, reflecteren, keuzes maken, problemen oplossen en samenwerken.
3. Besef van de ander
Leerlingen leren wat de rol en invloed van anderen is op hun eigen functioneren. Inlevingsvermogen, empathie, perspectief nemen en lichaamstaal leren begrijpen en daar adequaat op reageren behoren tot deze kern.
4. Relatievaardigheden
Leerlingen leren hoe ze een relatie kunnen onderhouden en wat ervoor nodig is om met elkaar te kunnen samenwerken.
5. Verantwoorde keuzes maken
Leerlingen leren keuzes maken, omgaan met de gevolgen van de keuzes die ze maken en daar de verantwoordelijkheid voor nemen. Jonge kinderen kiezen in eerste instantie vanuit hun gevoel. Maar voor oudere kinderen wordt het kiezen steeds complexer. Als leerlingen leren kiezen is het belangrijk dat zij de ruimte krijgen om fouten te mogen maken.
Zorg voor een veilig pedagogisch klimaat
Een goede sociaal-emotionele ontwikkeling is afhankelijk van het klimaat in de klas. Als leraar zorg je ervoor dat de klas een plek is waar de leerlingen zich thuis en veilig voelen. Leerlingen voelen zich er geaccepteerd en op hun gemak. Ook durven ze zichzelf te zijn en te vertrouwen op zichzelf en anderen.
Tips voor een veilig pedagogisch klimaat:
- Gebruik humor in de lessen, dat maakt de sfeer gemoedelijker.
- Beleg regelmatig een klassenvergadering waarin kinderen overleggen over het reilen en zeilen van de klas.
- Zorg elke dag voor ontspanningsmomenten; bijvoorbeeld met een mop, een liedje, een grap of een spelletje.
- Benadruk het wij-gevoel zodat leerlingen dat ook zo ervaren, zeg bijvoorbeeld ‘onze klas’, ‘onze ideeën’.
- Bied leerlingen de mogelijkheid om na schooltijd even te blijven plakken, neem tijd voor ze, hierdoor krijgen ze het gevoel dat ze er echt toe doen.
- Maak een prikbord speciaal voor de leerlingen, waar zij dingen mogen ophangen die ze leuk, grappig of interessant vinden en besteed daar aandacht aan.
Meer weten?
- Leraar Erik Everink zet drama in om de sociale vaardigheden van leerlingen te bevorderen.
- Zo dragen spel en beweging bij aan sociaal-emotionele ontwikkeling.
- Dit is het verschil tussen de ontwikkeling van zorgleerlingen in het regulier onderwijs en het speciaal onderwijs.
- Lees meer over het belang van taalontwikkeling bij sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen in het po.
- In de Intermezzoklas (een tussenjaar als voorbereiding op het vwo) is extra aandacht voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen.
- Hoe prentenboeken kunnen bijdragen aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van kleuters.
