Mediawijsheid in het speciaal onderwijs: zo doe je dat!

Voor leerlingen in het speciaal onderwijs is mediawijsheid misschien nog wel belangrijk dan voor die in het regulier onderwijs. Ze kunnen risico’s moeilijker inschatten en zijn kwetsbaarder. Zo besteed je aandacht aan mediawijsheid in het (v)so.

Leerlingen in het speciaal onderwijs zijn makkelijk te beïnvloeden en daardoor eerder het slachtoffer van cyberpesten, grooming en sexting. Het interpreteren van berichtjes via sociale media kan ook lastig zijn voor deze leerlingen. Daarom is het extra belangrijk dat mediawijsheid volop aandacht krijg in het speciaal onderwijs. In deze video is te zien hoe leraar en mediacoach Frits Meijer gesprekken op sociale media oefent in de klas. “Leerlingen leren van voordoen, nadoen en zelf oefenen. En je kunt gelijk handvatten bieden. Herhaling is bij deze doelgroep ook erg belangrijk.” 

Sociale media biedt ook kansen 

Hessel Rienstra is betrokken bij de ontwikkeling van Leukeronline.nl, bedenker van het mediawijsheid-spel Sociale Slimmeriken en medeorganisator van de Special Media Awards. Ook hij vindt dat veel oefenen leerlingen kan helpen, maar Rienstra wil benadrukken dat de online wereld deze leerlingen daarnaast veel te bieden heeft. Denk bijvoorbeeld aan kansen op het gebied van vriendschap en liefde. Of aan een tool als ChatGPT als hulpmiddel bij het schrijven. “Wat ik ook hoor van jongeren, is dat hun beperking er even niet toe doet als ze bijvoorbeeld gamen of actief zijn op sociale media. Hoe heerlijk is dat?” 

Mediawijsheid-tips 

Rienstra adviseert leraren hun leerlingen heel concreet te vragen wat ze zoal meemaken online. “Gamen ze? Vraag of ze weleens samen met anderen spelen en wat ze dan zoal bespreken. Je hoeft zelf helemaal geen expert te zijn. Stel gewoon vragen en laat de leerlingen het aan je uitleggen. Maken leerlingen bijvoorbeeld weleens gebruik van hun camera? Vraag dan hoe ze die gebruiken en wanneer ze dat doen.” 

Andere tips van Rienstra: 

• Praat dagelijks met je leerlingen over wat ze online meemaken. “Doe je dit pas als het misgaat? Dan ben je te laat.”
• De media-opvoeding werkt het best in samenspraak met de ouders. “Nodig eens een media-expert uit voor een ouderavond en bespreek met ouders hoeveel uur per dag hun kinderen gamen.”
• Wordt een blootfoto van een leerling doorgestuurd? “Wees je er dan van bewust dat het slachtoffer vaak de schuld krijgt. Ook als je vraagt waarom iemand zo’n foto stuurt, doe je dat al. Je raakt daarmee het contact met de leerling kwijt. Het is belangrijk dat je achter het slachtoffer blijft staan. Bespreek liever dat sexting spannend en leuk kan zijn, maar dat het op een veilige manier moet gebeuren.” 
• Interesseer je voor de belevingswereld van je leerlingen. “Veel professionals slaan deze stap over. Maar vraag ook eens: hoe ziet die app eruit? Of: wat doe je in die game? Als je interesse toont, biedt dat een ingang.”  
• Leer de leerlingen om schermafbeeldingen te maken met hun telefoon. “Ontvangen ze een onaardig of stom bericht? Dan kunnen ze daar een schermafbeelding van maken om het bespreekbaar te maken. Herhaal deze oefening regelmatig, zodat de kennis niet wegzakt.”

Meer weten?

• Het verhaal van vijftien leraren die op een creatieve manier aandacht besteden aan sociale media en mediawijsheid in de les zijn te vinden in het webboek Sociale media in het speciaal onderwijs. 
• De tools van Mediajungle zijn uitgebreid en geschikt voor het speciaal (voortgezet) onderwijs.