Muziekonderwijs met leerlijn belangrijk voor het brein

Ieder kind is muzikaal, ook al heeft de een meer muzikaal talent dan de ander. Muziekonderwijs heeft veel invloed op de cognitieve, sociaal emotionele en creatieve ontwikkeling van leerlingen. Daarom is het belangrijk dat een vakleraar of gespecialiseerde leraar dit aanbiedt binnen een doorgaande leerlijn.

Op de meeste basisscholen is muziekonderwijs niet vanzelfsprekend. Als het al wordt aangeboden, gebeurt dat vaak in de vorm van losse projecten, meestal verzorgd door de groepsleerkracht. Maar dat is niet voldoende om de muzikale ontwikkeling van leerlingen echt op gang te brengen. Daarvoor is een doorlopende leerlijn nodig. Scholen kunnen hiervoor een vakleerkracht muziek inzetten, bijvoorbeeld via een lokaal muziekcentrum. Ook kunnen groepsleerkrachten zich specialiseren, bijvoorbeeld door bijscholing in muzieklessen of bewegen op muziek.

Eerst auditieve ontwikkeling, daarna de muzikale

Alle kinderen maken een muzikale ontwikkeling door. Voorafgaand aan die ontwikkeling is er de auditieve ontwikkeling. In deze fase kun je kinderen spelenderwijs bewust maken van geluid en stilte, klank, melodie, ritme, tempo en dynamiek. Later kunnen zij leren om muzikale concepten, zoals ritme en toonafstanden te benoemen en te noteren. Muziek krijgt dan steeds meer betekenis voor hen en draagt positief bij aan hun cognitieve, sociaal-emotionele en creatieve ontwikkeling. Muziekonderwijs omsluit meerdere domeinen: zingen, luisteren, muziek maken, muziek leren en noteren en bewegen op muziek.

Muziekonderwijs stimuleert cognitieve ontwikkeling

Het brein is een verzameling van grote netwerken en complexe patronen tussen hersencellen en bestaat uit talloze neurale verbindingen. Muziek draagt bij aan het leggen van die verbindingen en vormt een van de vele sleutels die nodig zijn bij het opdiepen van informatie uit het geheugen. Door de koppeling van lesstof aan klanken en ritmes worden bovendien beide hersenhelften betrokken bij het leren.

Muziekonderwijs heeft dus ook een vakoverstijgende functie. Het herkennen van ritmische en melodische patronen draagt bij tot het ontwikkelen van ruimtelijk inzicht. Dat is de basis voor abstracte denkprocessen bij bijvoorbeeld rekenen. Leerlingen die muziekonderwijs krijgen hebben later een beter wiskundig inzicht. Met name leerlingen die bladmuziek leren spelen.

Muziek en taal horen bij elkaar

Ook voor taalontwikkeling is muziek belangrijk. Taal heeft net als muziek een ritme, klanken en een melodie. Veel taalmethodes gebruiken versjes en liedjes als leermiddel. Je kunt de muziekles ook koppelen aan taalontwikkeling. De doorlopende leerlijn van Muziek Talent Express is daar een voorbeeld van. In onderstaande video zie je hoe leerlingen op basisschool De Spaarndammerhout muziek laten samengaan met taal.

Muziek draagt bij aan sociaal-emotionele ontwikkeling

Muziek kan troosten, afleiden, rust geven en vrolijk maken. Muziek maken is een sociaal gebeuren, omdat je het vaak met elkaar doet. Zelf een instrument leren bespelen maakt leerlingen zelfverzekerder. Het is goed voor hun zelfvertrouwen en hun zelfbeeld. Muziek roept ook gevoelens en emoties op. Het ervaren en benoemen daarvan draagt bij aan de sociaal-emotionele ontwikkeling. Ook bewegen en dansen op muziek is voor leerlingen een manier om uiting te geven aan hun gevoelens.

Stimulans van creativiteit

Geoefende muzikanten maken gemakkelijker associaties en komen eerder met vernieuwende oplossingen voor een probleem dan niet-muzikanten. Zij zijn in staat om open, flexibel, breed en creatief te denken. Door niet alleen een instrument te bespelen, maar ook te improviseren en zelf muziek te componeren, oefenen zij hun hersenen op een bepaalde manier. Dit reorganiseert hun hersenstructuur en hersenfunctie en versterkt de werking van de prefrontale cortex hetgeen op zijn beurt de creativiteit weer verder stimuleert.

Meer weten?

• Zelf aan de slag met muziek in de klas? Méér Muziek in de Klas maakte samen met Schooltv muzikale energizers. Elke energizer wordt gegeven door een bekende Nederlander en is makkelijk toepasbaar in de les.
• Lees over het initiatief Méér muziek in de klas dat streeft naar structureel muziekonderwijs voor alle basisschoolkinderen in Nederland.
• Op de website van LKCA vind je een artikel van Dr. Artur C. Jaschke over de effecten van muziekonderwijs op schoolprestaties.
• Het lectoraat Kunst- en cultuureducatie van de Amsterdamse Hogeschool van de Kunsten onderzocht de doorlopende leerlijn van Muziek Talent Express. Lees de bevindingen in de publicatie Muziekles is anders.
• Lees het artikel op Leraar24 over verschillende aspecten van muziek in de les zoals tempoverschillen, klankhoogte of zelf je eigen lied maken.
• Lees op de Kennisrotonde het relevante artikel Muziekonderwijs kan helpen bij problemen met taalontwikkeling.
• Lees waarom muziekles extra belangrijk is in het speciaal onderwijs.