Wat is het belang van spel bij jonge kinderen?
Spel is belangrijk voor de ontwikkeling van jonge kinderen. Maar spelen gaat niet altijd vanzelf, daar hebben leerlingen de leraar bij nodig. Het spel waarderen, begeleiden en stimuleren is niet altijd makkelijk. In dit artikel vind je antwoorden op vragen als ‘Wat verstaan we onder spel? Wat is het belang ervan? En hoe stimuleer je spel?’
Wanneer leerlingen de ruimte krijgen om te spelen, zullen ze zich verder ontwikkelen. Spelen heeft meerdere positieve effecten op de ontwikkeling. Spel stimuleert:
- de motorische ontwikkeling
- de sociaal-emotionele ontwikkeling
- de taalontwikkeling
- het probleemoplossend denken
- het inzicht in oorzaakgevolgrelaties
- en leert leerlingen de wereld om hen heen beter te begrijpen
Kenmerken van spel
- het is plezierig en vreugdevol
- het kent geen doelen en is spontaan
- de leerlingen bepalen wat ze doen
- het is vrij van regels van buitenaf
- het is niet letterlijk (kan doen-alsof-elementen bevatten) en heeft een eigen realiteit
- het roept actieve betrokkenheid op
Van manipulerend spel naar rollenspel
Jonge kinderen hebben op verschillende momenten in hun ontwikkeling behoefte aan verschillende spelactiviteiten. Twee- en driejarigen zijn vooral graag handelend (manipulatief) bezig. In dit spel oefenen ze hun motoriek, leggen contact met anderen en leren ze taal gebruiken.
Langzaamaan verandert het manipulerende spel in rollenspel, waarin leerlingen de werkelijkheid naspelen. Bijvoorbeeld als dokter, moeder of groenteboer. In dit rollenspel neemt het onderlinge contact toe, breidt de taal zich uit en leggen kinderen relaties tussen voorwerpen en rollen (“zal ik deze appels voor je in een zakje doen?”).
Of leerlingen klaar zijn voor deze fase, hangt van veel factoren af. Ze zijn daarin bijvoorbeeld afhankelijk van hun sociale omgeving. Wordt er thuis dezelfde taal gesproken als op school, wordt er gespeeld in de vrije tijd en stimuleren andere volwassen het spel? Ook de taalontwikkeling speelt een grote rol.
Rol van de leraar bij spelend leren
Als leraar heb je een belangrijke rol om het spel mogelijk te maken, in welke vorm dan ook. Dit kan door het creëren van hoeken en speelruimten en het beschikbaar stellen van spelmateriaal. Hoe rijker de leeromgeving, hoe eerder een leerling tot spel komt.
Vervolgens is het belangrijk dat je als leraar je rol in het stimuleren van spel oppakt. Spelen gaat namelijk niet altijd vanzelf. Sommige leerlingen moet je helpen om spel op gang te brengen, om spelactiviteiten te ondernemen of om het spel op een bepaald niveau te brengen en te houden.
Met name interactief rollenspel ontstaat niet automatisch. Veel leerlingen blijven op dit punt steken. En dit terwijl deze fase juist zo belangrijk is voor de taal-denkontwikkeling en sociale vaardigheden. Je kunt een interactief rollenspel doelgericht stimuleren met het aanbieden van spelscripts. Spelscripts geven leerlingen inspiratie en houvast. Een andere manier om een leerling te helpen is meespelen. Belangrijk is wel om de leiding van het spel bij de leerling te houden. Rollenspel voorspelen is ook een manier om het spel van leerlingen te verrijken. We noemen dit demonstratiespel.
Spel is belangrijk voor alle leeftijden
Spel is niet alleen belangrijk voor kleuters. Voor veel leerlingen is de overgang van groep 2 naar groep 3 een grote stap. Als leerlingen ook spelend leren in groep 3 verloopt de overgang soepeler. Ook daarna blijft het aanbieden van spel belangrijk. Het is een krachtige vorm van leren, dus waarom zou het vooral voor kleuters zijn? Spel is voor alle leeftijden.
Meer weten?
- Lees meer over Thematisch onderwijs in groep 2-3
- Lees het artikel Spelend leren in alle klassen van de basisschool
- Lees het artikel Daag kleuters uit in de bouwhoek
- Lees het artikel Spelend ontwikkelen? Zo heeft het effect
