Flexibiliteit als oplossing voor het lerarentekort

Als iedereen in het onderwijs een uur per week extra zou werken, was het lerarentekort opgelost. Hoewel het in de praktijk niet zo eenvoudig is, zijn er vaak meer oplossingen dan leraren en directies nu denken. Zo blijken leraren vaker bereid om meer uren te gaan werken wanneer ze goed inzicht hebben in de financiële consequenties of de mogelijkheid het werk af te stemmen op hun privésituatie.

Jasmijn Janssen werkt twee dagen per week als kleuterjuf op de Carolusschool. Nu haar jongste dochter naar de basisschool gaat, zou ze volgend schooljaar best drie dagen willen werken. Wat haar tegenhoudt, is dat ze op die dag ook haar eigen kind naar school moet brengen en halen. Janssen heeft haar dilemma voorgelegd aan schoolleider Erika Kraai, en er bleek een oplossing zijn. “Ze dacht mee en kwam al snel met het voorstel dat mijn klas op die ene dag begint met gymles, zodat ik mijn dochter naar school kan brengen en daarna rustig kan doorfietsen naar mijn eigen klas. Het laatste kwartier van de dag kan er een onderwijsondersteuner in mijn klas zijn, zodat ik op tijd weg kan.”

Belemmerende overtuigingen

Het voorbeeld van Janssen illustreert dat er met een beetje flexibiliteit veel mogelijk is. Toch is dat nog niet gangbaar op Nederlandse scholen, zien onderzoekers Joëtta Berens en Jacqueline Sluijsmans. Zij zijn namens stichting Het Potentieel Pakken betrokken bij het initiatief ‘Deeltijd in het Onderwijs’, dat kijkt naar wat er nodig is om potentieel in het onderwijs beter te benutten. “In de praktijk zien we dat er veel belemmerende overtuigingen zijn, zowel bij leraren als bij directies. Als we in gesprek gaan, zeggen bijna alle directeuren: mijn leerkrachten willen niet meer uren werken, ik voer daar al gesprekken over. Maar gaan we vervolgens in gesprek met de leraren, dan blijkt een deel er wel degelijk voor open te staan”, zegt Sluijsmans. De manier waarop gesprekken worden gevoerd, blijken daarbij cruciaal. “Vul je voor iemand in: ‘Werk je volgend jaar weer drie dagen?’ Of ga je in gesprek over wat bij iemand past in deze fase van zijn leven, wat hij nodig heeft en hoe je hem kunt ondersteunen?”

Extra uur

Door goed te kijken naar de speelruimte die er is, wordt er ineens veel mogelijk. Zelfs als een leraar maar een paar uur per week extra wil werken, zegt Berens. “Daarbij kun je denken aan het uitvoeren van taken buiten de klas, bijvoorbeeld als reken- of taaldeskundige. Of aan het maken van extra uren op een andere school die onder hetzelfde bestuur valt.” In de praktijk zien Berens en Sluijsmans dat er nog op veel scholen wordt gedacht in termen van ‘zo hebben we het altijd gedaan’. “Dat is veilig en bekend en daarom logisch, maar de huidige arbeidsmarkt vraagt om een andere aanpak.” Uit onderzoek blijkt dat een derde van de leerkrachten in het primair onderwijs er over wil nadenken om meer uren te gaan werken. Vaak genoemde voorwaarden daarbij zijn dat ze er financieel op vooruit willen gaan, dat de werkuren goed afgestemd moeten worden op de privésituatie en het krijgen van interessante extra taken.

Tijdelijke oplossingen

Als er eenmaal goede gesprekken op gang komen, zien ook leraren en directies wat er mogelijk is. Zo was er de juf die eigenlijk met pensioen zou gaan, vertelt Berens. “Ze wilde best nog een jaar door, maar haar man was al een aantal jaren met pensioen en ze wilden een keer buiten de schoolvakantie een reis maken. Haar directeur vond het geen probleem om voor drie weken een invaller te regelen en had daarmee een jaar extra een ervaren leerkracht voor de klas staan.” Op het veelgehoorde argument dat het niet haalbaar is om de wensen van alle leraren mogelijk te maken, zegt Sluijsmans dat het goed is om te beseffen dat dit tijdelijk oplossingen zijn. “Het is de basis van goed werkgeverschap om per schooljaar te bekijken wat de mogelijkheden zijn. In een jaar kan er veel veranderen, zowel in het leven van een leerkracht als in de situatie op school. Daarom moet je deze gesprekken blijven voeren, om van beide kanten te bekijken wat het beste past.”

Bewust kiezen

Het doel van de stichting Het Potentieel Pakken is niet om leraren ertoe aan te sporen meer te gaan werken, maar om leraren vaker bewust te laten nadenken over het aantal uren dat ze werken. “Maak je wensen kenbaar, ook als je denkt dat er geen vacatures zijn op jouw school, want er zijn veel verborgen vacatures. Als je twijfelt over urenuitbreiding kun je ook vragen of je eerst een paar maanden extra uren kunt werken, zodat je gemakkelijk weer terug kunt. Maar de belangrijkste tip is: kijk naar de feiten. Onderzoek bijvoorbeeld wat het jou financieel oplevert en ga niet af op wat de buurvrouw zegt. Daarvoor bestaat een handige online tool, de WerkUrenBerekenaar, waarmee je dat zelf makkelijk kunt uitrekenen”, zegt Berens.

Gezien worden

Dankzij de flexibiliteit van haar schoolleider, staat Janssen vanaf volgend jaar drie dagen voor de klas. Dat levert zowel haar als de school veel op. “Behalve dat ik het fijn vind dat ik een extra dag kan werken, geeft deze oplossing me ook het gevoel dat ik gezien word. Het geeft rust dat er begrip voor is dat ik er voor mijn thuisfront wil  zijn. Daardoor voel ik me nog meer betrokken bij deze school en zet ik zeker een stapje extra. Als er op de dagen dat ik niet werk een uitstapje is met mijn klas en mijn eigen kinderen zijn op school, dan ga ik graag mee.”

Meer weten?

• Waarom je als leraar meer invloed hebt op het beleid dan je denkt.
• Een manier om als leraar bij te dragen aan het tegengaan van het lerarentekort is leerlingen enthousiast maken voor je vak.
• Hier bereken je hoeveel je er financieel echt op vooruit gaat als je meer gaat werken.
• Heb je interesse om meer te gaan werken? Bekijk de informatie over de proef met een bonus voor leraren die hun contract willen uitbreiden.