Nieuwe leraren begeleiden? Dat doe je zo!

Voor toekomstige leraren is leren in de praktijk onmisbaar. Je kunt daar als leraar aan bijdragen door werkplekbegeleider te worden. Daarmee help je niet alleen beginnende collega’s op weg, je krijgt er nieuwe inzichten en extra handen in de klas voor terug. Dat zegt Elles van den Anker, werkplekbegeleider en onderzoeker.

“Ik breng graag mijn enthousiasme voor het vak over op anderen – dat is niet alleen leuk en leerzaam, maar ook belangrijk vanwege het lerarentekort”, vertelt Elles van den Anker. Ze werkt al 25 jaar in het onderwijs: eerst als leraar, daarna als intern begeleider en werkplekbegeleider bij Jenaplanschool de Morgenster in Geldermalsen. Ze begeleidt studenten tijdens het werkplekleren. Ook is ze onderzoeker aan de Marnix Academie bij het lectoraat Samen Opleiden & Professionaliseren.

Van den Anker is ervan overtuigd dat werkplekbegeleiders een zeer belangrijke schakel zijn tussen de lerarenopleiding en de lespraktijk, omdat ze uitval onder starters kunnen voorkomen. Momenteel valt ongeveer 14 procent van de startende leraren in het primair onderwijs uit in de eerste drie jaar (in het voorgezet onderwijs is dat 24 procent). Of een beginnende leraar uitvalt, hangt volgens onderzoek af van onder meer zelfeffectiviteit, een gevoel van betrokkenheid, en de ondersteuningscultuur in de school.

Fouten leren maken

Door een goed ondersteunde overbrugging tussen opleiding en praktijk, voorkom je volgens Van den Anker dat de praktijk de studenten of starters afschrikt. “Je maakt als leraar soms in vijf minuten wel honderd keuzes, die nooit allemaal perfect zijn. Startende leraren weten nog niet dat fouten maken erbij hoort en dat je het morgen weer anders doet.”

Beginnende leraren leggen de lat vaak hoog, waardoor ze hun fouten soms als ernstig ervaren. Ook hebben ze moeite met de complexiteit van het managen van een klas en alle taken die daarbij komen kijken, zoals contact met ouders. Een ervaren collega kan een breder perspectief bieden en spanning voorkomen. Van den Anker: “Je ondersteunt waar nodig en vult kleine zaken aan, totdat iemand het helemaal zelf kan. En met een beetje geluk wordt diegene je nieuwe collega.”  

Meer tijd voor je leerlingen

Leraren in het primair onderwijs denken vaak dat het bieden van werkplekbegeleiding een extra taak betekent, bovenop hun al drukke schema. Maar volgens Van den Anker is het juist tijd- en energiebesparend: “Met een extra set handen en ogen in je klas ben je een stuk efficiënter.” Zo merkte ze zelf als werkplekbegeleider dat ze meer tijd en aandacht had voor individuele leerlingen en het observeren van de groep. “Je kijkt veel beter naar de interacties tussen je leerlingen, iets waar je normaal weinig tijd voor hebt.” Ook de leerlingen hebben daar profijt van, zeker in grote klassen.

Zelf leren en groeien

Daarnaast is het leerproces tijdens de begeleiding geen eenrichtingsverkeer, vertelt Van den Anker: “De student neemt de nieuwste onderwijsinzichten mee vanuit de opleiding, daar leer je zelf ook weer van.” Samen met een beginnende collega observeren en reflecteren helpt jou ook. “Je stelt kritische vragen over de reden achter hun aanpak. Daardoor kijk je ook weer naar je eigen methoden.” 

Het coachen en begeleiden van een student geeft je de kans je feedbackvaardigheden aan te scherpen. Een student begeleiden vereist geduld, heldere communicatie en effectieve begeleiding – vaardigheden die in het onderwijs waardevol zijn.

Jouw manier is niet de enige manier

Van den Anker benadrukt wel het belang van een eigen stijl: “Je traint geen kopie van jezelf. Iemand is niet verplicht alles op jouw manier te doen, dat werkt ook niet.” Zo sprak ze een startende leraar die een riedeltje had overgenomen van haar vorige werkplek om de kinderen stil te krijgen. “‘Drie, twee, één, ik kijk en luister meteen.’ Maar: de kinderen waren niet stil. Het paste niet bij de stijl van de lerares, en de kinderen voelen dat haarfijn aan. Ik daagde haar uit om een eigen manier te vinden.”

Goed informeren

Overweeg je om aankomende leraren te begeleiden in jouw school of klas? Laat je dan goed informeren door collega’s die dat al doen. Van den Anker: “Wat levert het ze op? En wat vraagt het juist van ze?” Het is belangrijk om te weten wat er van je verwacht wordt en of je school goed contact onderhoudt met de lerarenopleiding.  

Bij de Marnix Academie hebben werkplekbegeleiders een specifieke taakomschrijving, dat verheldert wat je ervan kunt verwachten. Denk aan onder meer: dagelijkse werkbegeleiding, co-teaching, schriftelijke en mondelinge feedback geven, en ruimte geven voor experimenteren. In het voortgezet onderwijs werkt dit net even anders. Onder andere de Rijksuniversiteit Groningen heeft gesprekskaarten ontwikkeld voor stagebegeleiders in het vo.

Meer weten?

• De rol van een werkplekbegeleider of mentor bij de Marnix Academie.
• Tips voor stagebegeleiders in het vo van de Rijksuniversiteit Groningen.
• Startende leraar staat sterker met goede begeleiding
• Onderzoek naar het voorkomen van uitval van startende leraren door goede begeleiding.
• Inspirerend dubbelinterview uit het vo: Hoe ervaren en startende leraren van elkaar kunnen leren.
• De HAN heeft een basiscursus voor werkplekbegeleiders in het vo en het mbo.
• Bij de Kennisrotonde vind je antwoord op de vraag: Welke vormen van ontwikkelingsgericht begeleiden van stagiairs in het basisonderwijs dragen bij aan hun toerusting als aankomend leerkracht?