Leren rekenen met beelden
onderzoek
po vo mbo

Leren rekenen met beelden

Bij rekenen is het belangrijk dat leerlingen leren hun rekenvaardigheid in concrete situaties te gebruiken. Die concrete situaties worden in rekenopdrachten vaak omschreven met taal. Maar juist die taal kan voor minder taalvaardige leerlingen een belemmering zijn. Rekendidacticus en leerplanontwikkelaar Kees Hoogland van voormalig onderwijsadviesbureau APS onderzocht daarom met de Erasmus Universiteit of de talige context van een rekenopgave vervangen kan worden door een beeldende context.

  • Deze video kan worden embed

Leerlingen die minder taalvaardig zijn, zien die de talige context van een rekensom soms meer als een storende verpakking dan als een probleem dat moet worden opgelost. Onderzoeker Kees Hoogland liet samen met de Erasmus Universiteit 32.000 leerlingen in het primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs rekenopgaven maken met of een beeldende of een talige context. In de meeste gevallen werden de opgaven met de beeldende context beter gemaakt. Gemiddeld waren de verschillen daarbij klein, maar bij individuele opgaven soms heel groot. In een enkel geval werd de opgave met de talige context beter gemaakt. Opvallend is dat schoolkenmerken, rekenaanleg en beheersing van het Nederlands geen invloed hadden op de resultaten. Jongens bleken wel iets meer baat te hebben bij beeldende opgaven dan meisjes.

Uitstellen van gezond verstand

Een nadeel van een talige context bij rekenopgaven is het zogenoemde ‘suspension of sense-making’: een soort uitstellen van het gezond verstand. Leerlingen lezen niet wat er echt staat, maar zien de getallen in een verhaal en nemen aan dat ze daar wat mee moeten doen. Een beeldende representatie kan dichterbij de werkelijkheid liggen dan een verhaal in woorden. Zoals een reclame voor een vakantie als in bovenstaande video. In zo’n geval is het voor sommige leerlingen makkelijker om het probleem uit de opgave te doorgronden.

Wanneer beeld en wanneer taal

Leerlingen maken sommen met een beeldende context niet altijd beter dan sommen met een talige context. Beeldende vragen zijn vooral nuttig als voor de verhalende vorm veel woorden nodig zijn. Is het aantal woorden beperkt? Dan kan een talige context ook volstaan. Bij het gebruik van een beeldende context is het belangrijk dat de beelden functioneel zijn. Illustratieve plaatjes met daarnaast een toelichting over wat je ziet, werken dus niet. En te veel beeld werkt ook niet.

Opvattingen over rekenen

Er bestaan verschillende definities van de term functioneel rekenen. In dit artikel wordt de definitie van Hoogland gebruikt. Bij hem is ‘functioneel rekenen’ een synoniem voor gecijferdheid. Daarbij gaat het om het ‘functioneel’ kunnen toepassen van rekenvaardigheden in de dagelijkse praktijk om je zo te kunnen redden in de samenleving. 

De term ‘functioneel rekenen’ wordt echter ook wel gebruikt als synoniem voor het meer traditionele ‘mechanistisch rekenen’. Mechanistisch rekenen richt zich vooral op het uitrekenen van kale sommen, en wordt vaak tegenover het zogeheten ‘realistisch rekenen’ geplaatst. De invulling die Hoogland geeft aan ‘functioneel rekenen’ vind je wel terug in het realistisch rekenen, maar niet in het mechanistisch rekenen. 

Verder lezen over rekenen met beelden

Wil je je verder verdiepen in rekenen met een beeldende context?

Referenties

Titel
Rekenen in beeld. Vaker beeldende opgaven in rekenonderwijs
Beschrijving
Samenvatting onderzoek Onderwijs Bewijs
Auteur(s)
NRO
Jaar
2015

Titel
Rekenen in beeld. Effect van beeld in opgaven voor functioneel rekenen.
Beschrijving
Artikel uit Panama-conferentiebundel 2012
Auteur(s)
Hoogland, K.
Jaar
2012

Titel
Rekenen met beelden gaat net iets beter.
Beschrijving
Conclusies van het onderzoek Rekenen in beeld. In: Van12tot18, november 2014, (28-29).
Auteur(s)
Barneveld, S.
Jaar
2014

Blijf op de hoogte

Vandaag in je mailbox. Morgen toe te passen in de klas. Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang praktische tips, actuele informatie en ideeën voor jouw dagelijkse onderwijspraktijk.