Burgerschap elke dag in de praktijk
Burgerschap kun je niet in een uur per week leren, maar moet je elke dag in de praktijk brengen. Dat doen leerlingen op de Marcusschool voor basisonderwijs in Utrecht ook. Ze oefenen in democratische besluitvorming, het oplossen van conflicten en krijgen lessen over diversiteit.
Leerlingen op de Marcusschool in Utrecht leren van jongs af aan burgerschap in de praktijk te brengen. De school volgt de aanpak van de Vreedzame School, een programma voor basisscholen waarin democratie en burgerschap centraal staan. In bovenstaande video is te zien hoe leerlingen leren conflicten op te lossen zonder geweld of ruzie. Aan de hand van een rollenspel leren leerlingen verschillende conflictstijlen herkennen en zien ze welke uitwerking dit heeft op anderen. Daarbij leren ze omgaan met boosheid en van perspectief te wisselen.
Democratisch vergaderen
Een tweede soort les gaat over groepsvergadering en leerlingparticipatie. De leraar vormt met de leerlingen een democratisch orgaan, waarin ze daadwerkelijk mogen meebeslissen over zaken die hen aangaan. Ze oefenen om de beurt met de voorzittersrol, leren hun mening te vormen en compromissen te sluiten. Ook kritisch denken en respect voor andermans mening hoort erbij.
Aandacht voor diversiteit
Respect voor de ander en voor diversiteit is ook een onderdeel van burgerschapsvorming. De leraren gaan in een open gesprek in op de verschillen en overeenkomsten tussen leerlingen. Zo krijgen ze meer inzicht in elkaar en het vergroot de tolerantie.
Mediation door leerlingen
Leerlingen op de Marcusschool leren om conflicten zelf op te lossen als mediator. Om de beurt krijgen ze les in deze rol volgens een stappenplan voor conflictoplossing. De mediators hebben pleinwacht en helpen medeleerlingen om ruzies op een goede manier op te lossen. Ze leren zo om te onderhandelen, win-win-situaties te herkennen en zich in elkaar te verplaatsen.
Verantwoordelijkheidsgevoel
Verantwoordelijkheid en eigenaarschap is de vijfde les. Wekelijks mogen leerlingen een taak uitkiezen. Zo leren ze verantwoordelijkheid te nemen voor het klaslokaal, maar ook voor de omgeving. Leerlingen leren zo initiatief te nemen, zorgzaam te zijn en samen te werken.
Uitbreiding naar de wijk
Op verschillende plaatsen in Nederland is de aanpak van de Vreedzame school uitgebreid naar de wijk. Zo kunnen leraren en leerlingen het democratisch burgerschap ook buiten de school in de praktijk brengen. Verschillende organisaties in de wijk, zoals sportverenigingen of wijkinitiatieven, doen mee. Iedereen past dezelfde pedagogische principes toe, ondersteund door de Vreedzame wijk.
Meer weten?
- Hoe je een klassenvergadering organiseert, lees je hier.
- Lees hier hoe een leerlingenraad kan zorgen voor betrokken leerlingen.
- SLO heeft de conceptkerndoelen burgerschap begin 2024 opgeleverd.
- Lees meer over doelen van burgerschapsonderwijs en beoordeling van lespakketten op het vakportaal Burgerschapsonderwijs van SLO.
- Op Onderwijskennis.nl vind je achtergrondkennis over Burgerschap, democratie en onderwijs.
