Eigentijdse levensbeschouwing met didactiek Dialoog School
Door bewust met levensbeschouwing bezig te zijn, ontwikkelt een kind een eigen kijk op het leven. In een multiculturele klas is het niet zo gemakkelijk om de levensbeschouwelijke ontwikkeling van leerlingen goed te begeleiden. De didactiek van Dialoog School biedt leraren houvast. Rode draad is dat de ervaring van de leerling het uitgangspunt is en niet de godsdienstige traditie.
De Dialoog School is een initiatief van de Pabo Arnhem die samen met een aantal protestants-christelijke scholen een eigen didactiek heeft ontwikkeld. In de video is te zien hoe leraar Juul van der Ziel levensbeschouwelijke vragen aankaart bij het thema De Tuin. Ze laat thema’s terugkomen zoals goed zorgen voor een ander, zaaien en oogsten, tot groei komen en doodgaan.
De levensbeschouwelijke ervaringen van leerlingen bespreekt ze onder andere met een verteltafel en fotobord. Zo komen verschillende levensvragen aan bod. Verder integreerde van der Ziel het bijbelverhaal De zaaier in het thema en diepte ze een levensbeschouwelijk verhaal over een vervelend lieveheersbeestje uit.
Levensbeschouwing bewust verwerken geeft verdieping
Als je leerlingen een rijke leeromgeving biedt en aandacht hebt voor levensbeschouwing, kunnen zij zich als individu ontplooien en antwoorden vinden op levensvragen. Juist de verschillende achtergronden van de leerlingen kun je daarbij goed gebruiken, vindt Tom Schoemaker van de Dialoog School. Belangrijk is dan om niet vanuit de godsdienstige tradities uit te gaan, maar juist vanuit de ervaringen en belevingen van het kind.
De vijf taken van de leraar bij de didactiek Dialoog School
Levensbeschouwing is overal: thuis, op school, bij vrienden of gewoon op straat. Om een leerling te helpen bij het ontwikkelen van een levensbeschouwelijke identiteit heeft de leraar volgens Dialoog School vijf taken:
1. Stel vragen en wijs leerlingen op levensbeschouwelijke ervaringen
Stel vragen zoals: Wat is sterker, de wind of de zon? Waarom willen zelfs volwassenen drie keer op het knopje bij het stoplicht drukken als het ze niet snel genoeg gaat? Moet je altijd eerlijk zijn? Waarom heet de Monnikensteeg eigenlijk zo?
2. Voeg zelf levensbeschouwelijke ervaringen en invloeden toe
Voeg ervaringen, gedachten en woorden toe aan de indrukken die de leerling al op doet. Dit kan door het voorlezen van verhalen, zingen van liedjes, werken aan projecten en in gesprek te gaan over sociaal-emotionele thema’s.
3. Stimuleer leerlingen tot het maken van eigen keuzes
Help leerlingen bij het kiezen tussen alle verschillende levensbeschouwelijke invloeden. Laat ze ervaren wat bij hen past en wat niet goed voelt. Wat vind jij belangrijk en wat wil je achterlaten?
4. Stimuleer leerlingen tot het leggen van verbindingen
Wat heeft dit bijbelverhaal met jou te maken? Heeft de geschiedenisles over Bonifatius iets te maken met de positie van moslims in Nederland? Wat heeft samen feest vieren te maken met het bijbelverhaal over de vijf broden en twee vissen. Zo doet de leerling ontdekkingen die hem kunnen inspireren.
5. Help leerlingen bij het verwoorden en verbeelden
Leer leerlingen om uitdrukking te geven aan levensbeschouwelijke identiteit en ervaringen. Leer de leerlingen daarnaast om woorden te geven aan dingen die moeilijk te verwoorden zijn zoals pijn, verdriet, hoop en inspiratie.
Stimuleer een levensbeschouwelijk gesprek met acht werkvormen
Met de volgende acht werkvormen bied je aanknopingspunten voor een levensbeschouwelijk gesprek. Ook kun je hiermee op een laagdrempelige manier levensvragen aankaarten.
1. Wat hoor ik en wat voel ik?
De kinderen zitten in groepjes, in het midden van ieder groepje ligt een groot vel papier. Je vertelt een godsdienstig of levensbeschouwelijk verhaal. Hierna stel je de drie vragen:
- Wat heb ik gehoord?
- Welk gevoel riep dit bij mij op?
- Wat herken ik van dit verhaal in mijn eigen leven?
De kinderen schrijven, zonder te overleggen, hun antwoorden op het vel. Als ze klaar zijn, bespreken ze elkaars antwoorden.
2. De vraag van de dag
Zet ‘s ochtends een levensbeschouwelijke of filosofische vraag op het bord. Bespreek de vraag niet direct maar laat de leerlingen gedurende de dag aantekeningen in een schrift maken. Pas op het einde van de dag worden de aantekeningen besproken.
3. Klaagmuur
Maak een soort klaagmuur in de klas waar leerlingen hun briefjes met wensen of gebeden op kunnen hangen. Bespreek met elkaar of de briefjes wel of niet geheim moeten blijven. Je kunt ook wensballonnen maken.
4. Speel het maar
Vertel een bijbelverhaal en laat leerlingen het verhaal in kleine groepjes naspelen. Hiermee combineer je taal, spel en creativiteit met elkaar. Je kunt het verhaal ook laten uitspelen met een verteltafel.
5. Fotografeer het verhaal
Vertel een godsdienstig of levensbeschouwelijk verhaal waarbij de leerlingen vervolgens vijf foto’s maken. De foto’s moeten passend zijn bij het verhaal. Leg de foto’s op een grote tafel en bespreek waarom welke foto’s gemaakt zijn.
6. Moderne iconen
Maak van elk van de kinderen een portretfoto en druk deze af. De kinderen plakken dit portret op een tekenvel en tekenen een gouden aureool om het hoofd. Vervolgens bewerkt de leerling het portret zodat het laat zien waarom de leerling zelf bijzonder is, wat voor hem belangrijk is, waar hij van gaat stralen.
7. Dit verhaal klinkt als….
Vertel een godsdienstig of levensbeschouwelijk verhaal. Laat de kinderen verschillende muziekfragmenten horen die je van te voren hebt uitgezocht en passen bij het verhaal. Vraag de leerlingen welk fragment het beste bij het verhaal past. Elk antwoord is goed, maar vraag door naar de argumenten. In plaats van muziek kun je ook foto’s of kunstkaarten laten koppelen aan een bijbelverhaal.
8. De kracht van de dag
Maak kaartjes met daarop goede eigenschappen. Elke dag mag een kind één van de kaartjes trekken. De leerling past deze goede eigenschap gedurende de hele dag toe. Ook noteert de leerling wanneer het is gelukt om te doen wat er op het kaartje stond. Aan het einde van de dag wordt het besproken.
Meer weten?
- Kijk mee tijdens de les van een vakdocent godsdienstig vormingsonderwijs op een openbare basisschool.
- Hoe geef je levensbeschouwelijke vorming aan leerlingen met zeer verschillende achtergronden? Op basisschool De Ravenstein zoeken leraren naar raakvlakken tussen de verschillende culturen en tradities van leerlingen.
- Leraar Paul Constandse kiest er voor om bijbelverhalen te vertellen in plaats van ze voor te lezen. Hij vindt dit een goede manier om zijn klas echt bij het verhaal te betrekken en kan de verhalen zo beter laten aansluiten op de belevingswereld van leerlingen.
- Lees meer over Bijzonder onderwijs en geloofsovertuiging in de praktijk.
