Zo ken je als leraar jouw rechten en plichten
Als leraar heb je verantwoordelijkheden, maar ook zeggenschap, bijvoorbeeld op het gebied van vakinhoud, didactiek, pedagogiek en het beoordelen van de leerlingprestaties. Soms is het best lastig om te achterhalen waar afspraken zijn vastgelegd, en of die landelijk, schoolbreed of individueel zijn gemaakt. Welke informatie kun je waar vinden?
Moet je mails van ouders direct beantwoorden? Kun je een tienjarige leerling vragen om thee te zetten? Ben je verplicht om gescheiden ouders los van elkaar te informeren over hun kind? Als leraar krijg je vaak te maken met kleine en grotere vraagstukken. Het is daarom handig om te weten wat je rechten en plichten zijn. Dat kan veel gedoe schelen.
Soms vormt het niet kennen van je rechten en plichten zelfs een risico. Het kan je integriteit als professional schaden. Als school of team sta je bovendien sterker tegenover steeds mondiger wordende ouders, die bijvoorbeeld dreigen met het indienen van een klacht.
Rechten en plichten: wat staat waar?
De rechten en plichten die je als leraar hebt, staan beschreven in wetten die algemene afspraken vastleggen. Er zijn ook afspraken die schoolbreed of juist individueel zijn gemaakt.
Welke rechten en plichten zijn waar te vinden? Een overzicht:
1. Landelijke wetten
De landelijke wet- en regelgeving geldt voor alle scholen en leraren in Nederland, ongeacht de sector of werkgever.
- De Wet op het primair onderwijs, Wet op het voortgezet onderwijs en de Wet educatie en beroepsonderwijs regelen de organisatie van het onderwijs, toezicht, onderwijstijd van leerlingen, bekostiging en onderwijsvrijheid.
- De Wet Beroep Leraar (WBL) verankert de professionele ruimte en de kwaliteit van het beroep. Er staat bijvoorbeeld in dat je als leraar zeggenschap hebt over de inhoud van je vak.
- De Wet Beroepen in het Onderwijs (BIO) bepaalt aan welke bekwaamheidseisen je als leraar moet voldoen en hoe je deze kunt onderhouden. Hier staat bijvoorbeeld in dat een leraar aantoonbaar bekwaam moet zijn in pedagogisch handelen en vakinhoud.
2. Sectorbrede afspraken
Per onderwijssector zijn afspraken vastgelegd in de collectieve arbeidsovereenkomst (cao).
- De cao’s primair, voortgezet of middelbaar beroepsonderwijs regelen zaken als de hoogte van het salaris, werktijden, professionalisering, verlof en functiebeschrijvingen. Zo beschrijft de cao van het voortgezet onderwijs welke middelen er zijn voor het verlichten van de werkdruk.
3. Afspraken op schoolniveau
Deze worden vaak gemaakt met het team of het schoolbestuur.
- Een professioneel statuut legt de professionele ruimte en zeggenschap van leraren binnen de school vast. Er kan bijvoorbeeld in staan dat je als leraar meebeslist over het onderwijsaanbod en het pedagogisch beleid.
- In een schoolplan of schoolgids staan afspraken over onderwijs, organisatie en communicatie. Er kan bijvoorbeeld in staan hoe de school leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften begeleidt, of dat ouders binnen twee werkdagen reactie krijgen op een e-mail.
- In een gedragscode of personeelshandboek staan praktische afspraken over samenwerking, werktijden, taakverdeling en verlof. Bijvoorbeeld over hoe je je ziek meldt.
4. Individuele afspraken
Deze maak je als leraar met je werkgever.
- In je arbeidsovereenkomst staan bijvoorbeeld je werktijden, de hoogte van je salaris en je opzegtermijn.
- In een Persoonlijk Ontwikkelplan (POP) leg je vast hoe je je verder wilt ontwikkelen als leraar. Hier kan bijvoorbeeld een afspraak in staan over het volgen van een opleiding tot intern begeleider.
Wet Beroep Leraar
Onderstaande video geeft uitleg over de Wet Beroep Leraar en het professioneel statuut.
Als er onduidelijkheid is
Kom je in een situatie waarin je niet goed weet wat je rechten of plichten zijn? Of ontstaat er discussie over? Afhankelijk van het onderwerp van gesprek kun je dan overleggen met de vertrouwenspersoon van de school of bellen met de helpdesk van onderwijsvakbond AOb.
Meer weten?
- Op de website van de Rijksoverheid vind je meer informatie over de Wet Beroep Leraar met handreikingen en voorbeelden van het professioneel statuut.
- Zo organiseert basisschool De Dolfijn in Zwijndrecht haar professioneel statuut.
- Lees het artikel Recht op pauze: hoe organiseer je dat?
- Behoefte aan een praktijkvoorbeeld uit het vo? Het Atlas College in Hoorn vertelt over het professioneel statuut.
- Als leraar-ambtenaar kun je op een hoger niveau meedenken over onderwijsbeleid.
